BABASAN JEUNG PARIBASA BASA SUNDA

Home » » BABASAN JEUNG PARIBASA BASA SUNDA


  1. Abang-abang lambé : beureum biwirna wungkul, ukur ngangeunahkeun haté nu séjén. 
  2. Abis bulan abis uang : panghasilan (gaji) anu pas-pasan, ngan cukup sabulaneun-sabulaneun.
  3. Abong biwir teu diwengku, abong létah teu tulangan : jelema anu ngomongna sakarep-karep (ngomong teu direujeung wiwaha).
  4. Atah adol : kurang ajar.
  5. Aku-aku angga : miboga barang batur.
  6. Along-along bagja : teu tulus meunang bagja.
  7. Angges-anggeusan : bébéakan.
  8. Atah anjang : arang nganjang.
  9. Atah warah : warah.
  10. Atat-utu, jelema teu nyaho di ata-utu : jelema taya kanyaho.
  11. Atung-atung énéh, atung énéh atung énéh : kitu-kitu kénéh.
  12. Awak sampayan : jangkung leutik, lenjang, jangjing.
  13. Ayak-ayak béas, nu badag   moncor nu lembut nyangsang : nuduhkeun kaayaan nu henteu sawajarna.
  14. Ayeuh ngora : tumerap kana turunan nu maraot ngora-ngora.
  15. Awak kawas badawang : jangkung gedé teu matut.
  16. Asa dipupuk birus : ngarasa tibra hate.
  17. Asa bucat bisul : ngarasa lugina sanggeus ngaréngsékeun pagawéan anu beurat atawa sanggeus lesot tina kasusah.
  18. Aya buntutna : aya terusna (tina perkara) anu nguciwakeun.
  19. Asa kagunturan madu, kaurugan menyan putih : kacid bungahna jeung ngarasa bagjana
  20. Asa kagunturan madu : asa kacaahan madu, kacida atohna.
  21. Asa dina sawah pangimpian : rarasaan keur ngimpi baweaning ku hélok, padahal keur nyaring.
  22. Asa pingges leungeun katuhu : rarasaan upama ditinggalkeun ku jalma anu pohara nalangna ka urang dina pagawéan sapopoé.
  23. Asa kiamat : pohara ngarasa susahna jeung sedih luar biasa
  24. Abong biwir teu diwengku : ngomong teu jeung adeuh dina nyarèkan.
  25. Akar nété porot ngeumbing lésot : sagala usaha teu hasil.
  26. Ambekna sakulit bawang : babari ambek.
  27. Beuteung ajingeun : beuteung anu bangunna kawas beuteung anjing. 
  28. Bosongot badé amprotan : pilkagimireun, pasemon jagoan. 
  29. Baleg tampélé : mangkat begér, wani ditukangeun, ari diherupeun éra kénéh. 
  30. Babalik pikir : robah lampah jadi hade
  31. Babanténg jurit : pamanggul jurit. 
  32. Banting tulang : digawé popohoan.  
  33. Balungbang timur jalan gedé sasapuan : iklas, beresih hate.  
  34. Bangbang koléntang : sagala euweuh, teu boga duit pisan. 
  35. Batok kohok piring semplék : paparabotan nu taya hargana. 
  36. Bau-bau sinduk : baraya kénéh, sanajan geus laér.  
  37. Bobot pangayon timbang taraju : pangadilan, timbangan anu adil.
  38. Bodo aléwoh : bodo tapi bari daék tatanya.
  39. Bodo katoloyoh : bodo bari tara daék tatanya atawa tara daék nurut kana naséhat batur. 
  40. Beuteung anjingeun : beuteung anu gedé ka luhur.
  41. Beuweungeun, rambay alauen (hakaneun) : ma’mur, loba dahareun.
  42. Belang bayah : goréng hate, sérong. 
  43. Béngkok tikoro : teu kabagéan kadaharan istiméwa lantaran teu datang atwa geus béakeun mantén.
  44. Buntu laku : teu bisa neruskeun usaha (pagawéan). 
  45. Buncir leuit loba duit : beunghar. 
  46. Buntut kasiran : korét, kumed. 
  47. Biwir nyiru rombéngeun : resep nyaritakeun cécék bocék jeung nu saenyana kudu dirahasiakeun.
  48. Bobo sapanon carang sapakan : teu puguh undak usukna teu bérés éntép-seureuhna.
  49. Campaka jadi di reuma : nu geulis urang lembur atawa kampong, lain pipanteseunana aya di pasisian.
  50. Diangeun careuhkeun : diante p heunteu didahar. 
  51. Dibeuweung diutahkeun : dipikir bulak-balik. 
  52. Dibéjér-béaskeun : diécéskeun, ditétélakeun, dijénjtrékeun.
  53. Dibawah tangan : teu maké saksi ti pihak resmi. 
  54. Geus turun amis cau : geus mangkat balég (begér).
  55. Geus labuh bandéra : geus diputus (perkara).
  56. Gurat batu : kukuh. 
  57. Ginding bangbara : resep gigindingan jeung royal ngarah katénjo ku batur, tapi ari di imah kekéréhét. 
  58. Gindi piker belang bayah : goring hate. 
  59. Hambur bacot, murah congcot : babari nyarékan, tapi béréhan. 
  60. Ilang along : katuaanana, kakurangaanana, sok dipaké dina nyerahkeun.
  61. Jadi cikal bugang : pangheulana kasambut di pangparengan.
  62. Jelema teu balég : jelema teu bener 
  63. Jaman bedil sundut : jaman baheula.
  64. Jauh ka bedug : dusun.
  65. Jelema balung tunggal : jelema bedas pisan.
  66. Jadi sabiwir hiji : padangalem, padamuji kahadéanana. 
  67. Kawas aeud : nya goréng budi nya bangor. 
  68. Kacekel bagal buntutna : katéwak luluguna. 
  69. Kawas kedok bakal : goréng patut pisan.  
  70. Kaceluk ka awun-awun : kawentar ka mana-mana
  71. Kuru cileuh kentél peujit : ngurangana saré, nguranagan dahar, lanataran aya nu dimaksud.
  72. Kawas jaksi sajantung : rupa bitis anu alus. 
  73. Kawas beubeulahan tèrong : sarua pisan rupana (budak kembar)
  74. Kawas tatah : teu hideng sorangan (digawè) kudu dititah (diparèntah) baè 
  75. Kawas hideung pateuh jangjang : méh teu bisa walakaya lantaran teu boga nu bisa diandalkeun. 
  76. Kawas bayah kuda : belél pisan. 
  77. Kawas nu dipupul bayu : taya tangan pangawasa.
  78. Kawas beubeulahan térong : sakarupa pisan siga nu kembar.
  79. Kawas beusi atah beuleum : geuneuk (beungeut jalma nu kacida ambekna).
  80. Kawas maung meunang : biwirna lamokot beureum ku luah. 
  81. Kandel kulit beungeut : teu boga kaéra. 
  82. Kacanir bangban : kawiwirangan, meunang kaéra.
  83. Kumis bangbara ngaliang : kumis anu nyeseg kana liang irung.
  84. Keur béntang surem : keur apes. 
  85. Kawas anu teu dibedong : kaluar asup tara  
  86. Kumah ceuk nu dibendo baé : kumaha ceuk nu pangagung baé. 
  87. Kokolot begog : ngomong teu merenah kawas kolot (dilarapkeun ka udak atawa budak ngora).
  88. Kawas lauk asup kana bubu : hésé kaluar deui tina salasahiji lingkungan atawa organisasi, lantaran katalian ku jangji atawa ku aturan.
  89. Kawas bueuk beunang mabuk : ngeluk jeung teu wani ngomong, lantaran rumasa boga dosa. 
  90. Kawas dodol bulukan : kulit hideung diwedakeun teu rata.
  91. Leleyep asu : acan saré enya.
  92. Matak andel-andeleun : matak ngurangan kapercayaan nepi ka handeueul nu nitah.
  93. Misah badan misah nyawa : teu sarua, béda sagala rupana.
  94. Malikkeun pangali : neruskeun carita nu katunda.
  95. Matak pabalik latah : diomongkeun ka budak nu paméréna dipénta deui.
  96. Mobok manggih gorowong : kabeneran manggih jalan pikeun ngalaksanakeun karepna.
  97. Moal mundur satunjang béas : teu sieun (gimir) saeutik-eutik acan.
  98. Nété akar ngeumbing jangkar : sésélékét, nyorang jalan rumpil. 
  99. Ngadu angklung : papaduan, paréa-réa omong nu taya gunana. 
  100. Ngaleut ngeungkeuy ngabandaleut ngembat-ngembat nyatang pinang : ngeungkeuy panjang pisan. 
  101. Nyieun piandeleun : nyieun piheueuh, ngatur carita bohong ngarah percaya. 
  102. Ngomong sabedug sakali : arang ngomong.
  103. Ngantos-ngantos awuh : geus deukeut kan ajalna. 
  104. Ngahurun balung ku tulang : nagkeup tuur nandakeun keur bingung atawa susah. 
  105. Nepung-nepung bangkelung : ngaraketkeun babarayaan ku jalan bébésanan.
  106. Ngabuntut bangkong : teu bisa mere katerangan nepi ka écés (babias) pisan atawa teu sanggup nganggeuskeun pagawéan.
  107. Ngabéjaan bulu tuur : ngabéjaan ka nu geus nyaho. 
  108. Naggung bugang : ditinggalkeun maot ku lanceuk jeung ku adi. 
  109. Ngulit bawang : ipis, henteu terus kana hate. 
  110. Nyolok mata buncelik : nyarita atawa ngalakukeun hal nu matak teu ngeunah ka salah saurang atawa sagolongan anu aya di dinya. 
  111. Ngabudi ucing : kawas nbu teu karep, api-api teu haying, padahal ngasdagoan batur bongoh.
  112. Nénéh bonténg : ngogo ka budak tapi ari ambek gamapang neunggeul. 
  113. Nyeri beuheung sosonggéteun : geus lila ngadagoan nu kuduna geus datang. 
  114. Naheun bubu pahareup-hareup : pahutang-hutang, nepi ka pada kagoknagih (pihutangna).
  115. Pasrah arit : pasrah teu terus jeung hate
  116. Pucuk awian, lir awi suméar di palir : pula-pilu, plin-plan.
  117. Rék dibeureum rék dihideung gé pasrah kuring mah : rék dikumaha-kumaha ogé pasrah. 
  118. Ruas bungbas : tara aya kaseubeuhan beuteung. 
  119. Selenting bawaning angina, kolépat bawaning kilat : nurutkeun kabar angin. 
  120. Satalén tilu baru : sarua, kitu-kitu kénéh.
  121. Sabata sarimbagan : sauyunan.
  122. Seuseut batan neureuy keueus : kacida seuseutna (héséna).
  123. Siga béntang kabeurangan : geulis pisan. 
  124. Teu béja, teu carita : teu mere (ngirim) béja pisan.
  125. Teu nyaho di alip bingkeng : buta hurup.
  126. Turunan tumenggung sundung, patih arit : pamoyok ka ménak turunan somah.
  127. Tibalik pasangan : lain kitu kuduna, tojaiah jeung aturan nu bener.
  128. Teu nyaho dihitut bau : tacan bisa ngabédakeun hadé jeung goring (budak).
  129. Taya ka bau : sagala daék, sagala beuki. 
  130. Tarik atah batan mimis : tarik pisan.
  131. Tamplok-batokeun : loba teuing dibikeunan, dipaké babagi, ari sorangan teu kabagéan. 
  132. Ulah lincah balilihan : ulah pindah pamatuhan.



97) Teu nyaho di alip bingkeng : teu bisa maca jeung nulis buta hurup.
98) Hampang birit : daékeun.

104)


110)

114)
115)

116) Leutik ringkang gedé bugang : sipat jelema, upama maot loba urusanana, sumawonna mun nepi ka ajal di panyabaan.
117) Kawas bujur aseupan : diuk teu daék cicing.
118) Caang bulan opat welas, jalan gedé sasapuan : rido pisan.
119) Murag bulu bitis : bitis.
120) Teu kaur buluan : teu kaur aya kaboga, beak deui.
121)




125) Siga bungaok : goréng patut pisan.

127) Sabuni-buni nu ngising : sanajan dibuni-buni (dirahasiakeun), pagawéan séorang mah awal ahir sok kanyahoan.

129) Ngodok liang buntu : geus hésé cape, ari pék teu hasil, saba aya nu ngahalangan.
130) Haying untung jadi bunting : tinimbang untung kalah rugi.

132)

135) Aya pikir kapingburi : aya pikir atawa rasa anu timbul pandeuri.
102) Abong biwir teu diwengku : sagala dicaritakeun teu jeung jeujeuhan.
136) Leutik burih : leutik hate, borangan.
137) Buburuh nyatu diupah béas : diajar bari meunang tunjangan meunang dua rupa kauntungan.
138) Buruk-buruk papan jati : sanajan ngéwa atawa ambek ka dulur atawa ka baraya nu landes, ari manéhna meunang kererepet mah, teu weléh haying nulungan jeung ngahampura kasalahanana, henteu téga ngantep.
139) Burung palung dulur sorangan : saharti jeung buruk-buruk papan jati.
140) Nu burung diangklungan, nu édan dikendangan: nanggap carita gedebul rahul atawa nu “ngecap” kawas nu heueuh, malah dihaja sina leuih ngabuih.
141) Teu ngalarung nu burung teu nyésakeun nu édan: ngalajur napsu sahwat satakerna geus teu pipilih deui.
142) Ngaburuy : nyaneut teu make lalawuhna.
143) Buta térong : pamoyok ka jalma nu giréng patut, turug-turug sagala beuki.
144) Caang padang narawangan : panganteb kana caang piker.
145) Cacag nangkauen : henteu bérés atawa henteu alus, lantaran mindeng ditunda tuluy dihanca deui (pagawéan atawa carita).
146) Jaman cacing dua saduit : jaman baheula pisan.
147) Teu meunang cai atah : teu dipangmeunangkeun.
148) Henteu cai hérang-hérang acan : teu disuguhan naon-naon.
149) Bisi aya ti cai ti geusan mandi : bisi aya kasigeung atawa katoél, mamaras rasana.
150) Gurat cai : teu puguh jangjina, sok robah tangtungan.
151) Hérang caina beunang laukna : hasil maksud ku jalan badami, henteu ku paksa-pirusa.
152) Kumaha kecebur caina, geletuk batuna baé : kumaha béhna, kumaha engké baé.
133) Katempuahn buntut maung : katempuhan kasusah atawa urusan batur.

153) Sieun nyakclak jadi bahé : saharti jeung sieun képlok blok titamplok, sieun rugi saeutik, tapi tungtungna jadi lapur.

155) Geura mageuhan cangcut tali wanda : geura saged pikeun bajoang.
156) Sacangreud pageuh sagolék pangkék : sagala omonganana ditedunan tara jalir jangji.
157) Meungpeung carang : api-api teu katénjo atawa api-api teu nyaho, padahal kuduna mah jadi urusan.
158) Langsung saur bahé carék : nyarita teu merenah, matak nyentug kana haté batur.
159) Kawas careuh bulan : nu diwedak kandel teuing.
 
175) Kawas cucurut kaibunan : giréng patut sarta pikarunyaeun (jelema).
134) Kawas anjing tutung buntut : ijigimbrang teu daék cicing, boh lantaran atoh (bungah), boh lantaran susah.
160) Awéwé mah tara cari ka Batawi : awéwé mah teu kudu usaha (digawé) ka nu jauh, cukup ngawulaan salaki.
161) Wiwirang di kolong catang, nya gedé nya panjang : nyorang wiwirang gedé.
162) Geus turun amis cau : geus témbong kawanitaanana, geus mangkat begér, mun hayam jago, geus mangkat begér, mun di hayam jago, geus bijil bulu mayang.
163) Siga Si Cépot : goréng patut.
164) Si Cépot jadi raja : jalma euweuh kabisa jadi pamingpin atawa jadi kapala.

166) Ceuli léntaheun: sadéngé-déngéna, sanajan lain déngékeuneunana.
167) Moal ceurik ménta eusi : sanajan mawa wadah gedé, lain haying di béré loba.
168) Teu dibéré ciatah : teu dilogo, dicarékan.
169) Ciduh jeung reuhak : sarua goréngna atawa sarua adatna (jelema).
170) Saciduh metu saucap nyata: sakti mandraguna, bisa nagbuktikeun sagala rupa omonganana.

172) Ciri sabumi, cara sadésa: cara, ditalingakeun lantaran kungsi boga lampah goréng.
173) Clik putih clak hérang : rido, iklas, kaluara tina hate anu bereesih.
174) Liang cocopét : tempat leutik hara-haraeun.

176) Geus cueut ka hareup : geus kolot, geus liwat tengah tuwuh.
177) Tara néangan nu ngising : nu hayang ditulungan sapantesna datang ka nu (rék) dipéntaan tulungna.
178) Aya cukang komo meuntas : eukeur mah aya maksud, ari hég aya alesan, atuh ngeunaheun.
179) Cukup belengur baraganaya : resep mere ka batur bari teu ngingetkeun kaperluan sorangan.
180) Kalapa bijil ti cungap : muka rasiah soranagn kalawan teu dihaja.
181) Bumi tacan nyungcung : moal waka eureun-eureun aya parobahan, moal téréh kiamat.
182) Uarang curung ngebul : jalama dusun tin u jauh pisan ka kota.
(D)
183) Dah bawang, dah kapas : jual-beuli kontan, tah barangna, tah duitna.
184) Poho ka purwa daksina : pindah pileumpangan, robah adapt jadu gedé hulu.
185) Nyieun catur taya dapur : ngarang carita teu puguh galurna.
186) Aya bagja teu daulat : meunang bagja tapi teu jadi kaberkahan atawa teu tulus meunang bagjana.
187) Sakésér daun : babari lapar deui (budak).
188) Ngadaun ngora : némbongkeun deui kamajuan, sanggeus ngalaman jaman mundur (dérah atawa kota).
189) Éléh déét : sanajan teu sapuk jeunbg hate kapaksa nyaluyuan kahayang batur, lanataran karunya.
190) Béak déngkak : geus béak tarékah.
191) Bojo dénok, sawak ledok : hirup senang, lantaran boga pamajikan tegep banda cukup.
192) Jual dedet : ngajual barang satenfgah maksa.
193) Deukeut deuleu pondok léngkah : kurang pamandangan jeung teu pati bebas dina indit-indit (awéwé baheula umumna).
194) Deukeut-deukeut anak taleus : sakitu padeukeut, teu nyaho yén aya kajadian penting di salah saurang antara maranéhanana.
195) Dihin pinasti anyar pinaggih : sagala rupa nu kaalaman ayeuna saéstuna geus ditangtukeun ti heula ku pangéran.
196) Teu didingding kelir : diceplakkeun satarabasna taya nu dipinding-pinding.
197) Kawas dodol bulukan : bebungeut hideung diwedakan teu rata.
198) Ninggalkeun hayam dudutaneun: ninggalkeun pagawéan nu can anggeus, keur kapalangna pisan.
199) Dug tinetek atawa dug hulu pet nyawa: digawé beurat taya eureunna.
200) Kaduhung tara ti heula : ngarasa hanjakal mah geus tangtu moal samémé migawé kasalahan; nu matak kudu ati-ati ulah nepi ka ahirna ngarasa kaduhung.
201) Mata duiteun : piduit pisan, kasengsrem ku duit.
202) Awéwé mah dulang tinandé : awéwé mah biasana kumaha kahayang lalaki.
203) Keur meujeuhna bilatung dulang: keur meujeuhna, parabaneun (barudak).
204) Nyaah dulang : nyaahna (ka anak) nagn ngurus dahar-pakéna baé, henteu merhatikeun atikanana.
205) Ngareuntaskeun dungus: kalaksanakeun ngawin kabogoh ti keur padangora dina umur pakokolot.
206) Kawas durukan huut: pibayahaeun anu teu kaciri sarta beuki lila beuki gedé.
207) Jéngkol aya usumna : pikeun nyindiran nu loba ékol.
208) Éléh déét: ngéléhan manéh ka sahanadapeun nu tuna (déét) luang panagalamanana, lantaran karunya, nyaah atawa kasaluhureun.
209) Teu elok teu embol: teu tembonfg-tembong, teu katénjo datang atawa balik.
210) Disuhun dina embun-embunan : ditarimakeun pisan.
211) Teu embut teu ciak : teu daek mere béja saeutik-eutik acan.
212) Mucuk eurih : léncop kawas pucuk eurih (ramo/kuku awéwé).
213) Kawas gaang katincak : répéh sapada harita, ngadadak jempling lantaran reuwas atawa embung kadéngé kun u anayar datang (nu keur ngobrol atawa kakawihan).
214) Nyoo gado : ngaheureuykeun jalma nu pantes dihormat.
215) Laér gado : sok kabitaan ku kadaharan nu aya di batur.
216) Jauh-jauh gagang : hanas jauh-jauh ogé dijug-jug, ari pék teu hasil nu dimaksud.
217) Galagah kacaahan : nganteur atawa ngalajur napsu kabawa ku batur.
218) Leutik-leutik ngagalatik : jelema leutik, tapi wanian.
219) Galégéh gado : gado.
220) Igana ragas kawas gambang : kacida kuruna nepi ka kaciri tulang-tulang igana.
221) Gancang pisan : pagawéan atawa kalakuan nu anggeusna gancang, tapi hasilna teu hadé.
222) Aya gantar kakaitan : ayah al anu teu sapuk jeung haténa tapi teu dikedalkeun, henteu iklas pisan.
223) Kawas gateuw : teu bisa liar, lantaran kasakit atawa geus rérémpo, tapi ari awak lintuh.
224) Cape gawé teu kapaké : hanas capé, ari hasil pagawéanana dicawad kun u nitah.
225) Teu gédog pangkon : teu robah tangtungan atawa cecekelan.
226) Nyium bari ngégél : muji tapi tuluyna aya pangarahanana.
227) Teu gedag bulu salambar : teu sieun saeutik-eutik acan ku ancaman nu jadi lawan.
228) Rubuh-rubuh gedang : ka (barudak) nu diajar salat berjamaah (amum) kakara nurutan ruku sujudna wungkul.
229) Kumaha geletuk batuna kecebur calna baé : kumaha béhna baé, kumaha engké.
230) Gemah ripah loh jinawi : gegek cacah jiwana sarta raharja.
231) Taya genah panasaran : teu nagndung hate, geus ngarasa puas.
232) Genténg-genténg u;ah potong : sanajan hasilna teu sabaraha keun baé tinimbang luput. Sanajan gering ripuh, muga-muga ulah nepi ka maot, sing cageur deui.
233) Getas harupateun : babari ambek, babari anggeus-anggeusan.
234) Gulak-giluk kari tuur, hérang-hérang kari mata, teuas-teuas kari bincurang : asal beunghar jadi miskin, teu boga naon-naon nu aya hargana.
235) Ginding kekempis : ginding tapi teu boga duit.
236) Hade gogog, hade tagog : hadé basa hadé tata.
237) Nya ngagogog nya mantog : nitah digawé ka batur bari prak ku sorangan atawa indit sorangan pikeun nguruskeun hiji perkara, lantaran teu bérés.
238) Sagolék pangkék sacangreud pageuh : beunang dipercaya caritana, tara jalir jangji.
239) Goong saba karia : nu datang sorangan ka nu kariaan, teu kakarana diondang atawa dicorok gawé malar katitah nagarah milu seubeuh (barangdahar).
240) Nyanggakeun beuheung teukteukeun, tikoro gorokeun, suku genténg belokeun : masrahkeun diri pikeun dihukum lanataran rumasa dosa.
241)
242) Hampang birit : daékkan dititah.
243) Hamapang leungeun : babari neunggeul.
244) Handap asor : daék ngahormat ka batur.
245) Handap lanyap : hormat tapi matak nyentug kana hate.
246) Hapa héman : taya panarima, taya pamales budi ka nu geus nyieun kahadéan.
247) Hapa hui atawa kapahui : teu jamuga.
248) Haréwos bojong : omongan nu diharéwoskeun tapi kadéngé ku ju deukeut ka nu diharéwosan.
249) Harigu manukeun : nonjol ka hareup hariguna (jelema).
250) Haripeut ku teuteureuyeun : totorosol pisan kana urusan pirejekian.
251) Getas harupateun : getas.
252) Haseum budi : leuwih loba baeud jeuntg camberut tibatan seuri atawa marahmay.
253) Hawara biwir : resep ngabéja-béjakeun perkara anu tacan tangtu bakal dilaksankeun atawa hal anu lila kénéh kana waktu dilaksanakeunana.
254) Caréham hayameun : iwal tikoro kotokeun.
255) Hejo tihang : resep pipindahan atawa ganti-ganti pagawéan.
256) Sahérang-hérang cibéas : jalma ni geus meunang kanyeri, haténa moal beresin pisan, sanajan di luarna hade.
257) Heunceut ucingeun : babari reuneuh.
258) Heuras genggerong : teu bisa ngangeunahkeun haté batur ku omongan.
259) Heureut pakéan : teu réa kaboga, saeutik panagasilan.
260) Kahieuman bangkong : siga beunghar lanataran katitipan banda batur.
261) Inggis batan maut hinis : kacida inggisna atawa paurna.
262) Hirup ku ibun gedé ku poé : sasat euweuh nun gurus, hirup kalantar.
263) Beulah hoéan : siga dibeulah hoé (tonggong munding nu lintuh pisan).
264) Huap hiji diduakeun : ngirit-ngirit sagala kaperluan sapopoé, supaya bisa nyumponan kaperluan anak atawa saha baé anu perlu dibélaan.
265) Ngarah sahuapeun sakopeun : usaha leuleutikan, néangan rejeki saharitaeun.
266) Hujan cipanon : loba ceurik.
267) Nepi ka nyanghulu ngalér : nepi ka maot (dikubur).
268) Asa nyanghulu ka jarian : teu ngeunah rasa, lantaran kudu ngadunungan ka jalma nu sahandapeun panagrtina atawa harkat darajatna.
269) Hulu peutieun : leutik teuing sirah mun dibandingekun jeung awakna.
270) Miyuni hurang, tai ka hulu-hulu : kacida bodona.
271) Teu di hurang, teu di keuyeup : parasaan mah teu di kuring (cacah), teu di ménak sarua baé.
272) Hurip gusti waras abdi : jaman feudal raja senang sarta mulya rayat cageur.
273) Dihurun suluhkeun dikompét daunkeun : disamarutkeun jeung nu boga dosa.
274) Hutang uyah bayar uyah : biasana sok diteruskeun.
275) Hutang hatong : satengah heureuy, nyapirakeun kana (boga) hutang, daék bayar, henteu entong.
(I)
276) Kawas cucurut kaibunan : cucurut.
277) Boga sawah saicak : (litotes) boga sawah saeutik.
278)
279) Indung hokum bapa darigama : papagon agama jeung nagara.
280) Indung suku gé moal dibéjaan : niat pageuh nyekel rasiah (baraya nu landes ogé moal dibéré nyaho).
281) Teu nginjeum ceuli teu nginjeum mata : nyaksian sorangan lain béja.
282) Ipis biwir : épés méér, babari ceurik.
283) Ipis wiwirang : kandel kulit beungeut, kurang kaéra.
284) Jadi sabiwir hiji : jadi omong (carita).
285) Jadi sendén kalémékan : jadi tungtung saur.
286) Loba jaksa : loba teuing nu mere timbangan atawa naséhat.
287)
 288) Jaman cacing dua saduit : waktu nu geus lila kaliwat baréto pisan.

290) Nété akar ngeumbing jangkar : nyorang jalan nu tarahal.
291) Lindeuk japati : siga lindeuk tapi linghas, bisa mere budi manis tapi teu beunang dipaké kaheureuyan (wanita).
292) Budak bau jaringao kénéh : budak olol lého, budak can aya kanyaho.
293) Buruk-buruk papan jati : sanajan boga dosa, dina seuseuhanana mah ka baraya (ka dulur) moal téga ngantep upama aya karerepetna.
294) Jauh tanah ka langit : kacida pisan bédana atawa moal kajadian.
295) Jauh ka bedug, carang ka dayeuh : dusun, teu nyaho di tata adapt.
296) Matak pajauh huma : matak teu silih pikanyaah, tara silihbéré rejeki.
297) Kajejek ku hakan : hasil usaha beak ku kaperluan dahareun wungkul.
298) Ngajerit maratan langit, ngacéak maratan mega : ngajerit tarik pisan.
299) Jiga tunggul kahuru : goréng patut.
300) Henteu jingjing henteu bawa : henteu mawa naon-naon keur oléh-oléh ka nu dijugjug.
301) Aya jodo pakokolot : bisa ngajodo sanggeus padakolot.
302) Kawas jogjog mondok : cékcok, récok, gandéng kun u bareng ngaromong pabedas-bedas.
303) Asa dijual payu : cuang-cieung ditinggalkeun dipanyabaan kun u ngajak ka dinya.
304) Pa anteur-anteur julang : bulak-balik silihanteurkeun.
305) Moal néangan jurig teu kadeleu : moal nyangka ka saha-saha deui boga dosana lantaran geus teg ka si anu, tur aya buktina.
306) Kawas kacang ninggang kajang : norostos, capétang, bedas (nu pidato atawa nu nayrékan).
307) Kaceluk ka awun-awun : kamashur ka mana-mana.
308) Teu sanak teu kadang : teu boga baraya pisan.
309) Ngembang kadu : olohok.
310) Kabawa ku sakaba-kaba : kabawakeun teu puguh lampah ku batur, kapangaruhan ku batur nu teu pati eucreug.
311) Ginding kakampis : ginding tapi teu boga duit.
312) Embung kakalangkangan : embung kaéléhkeun.
313) Teu nyaho di kalér kidul : kapaider, linglung.
314) Batur ngalér ieu ngidul : lain-lainna deui jeung anu keur diomongkeun ku batur, lantaran saliwang atawa teu pati ngarti (caritaan salahsaurang nu keur ngariung).
315) Réa rambat kamaléna : réa jungjang karawatna (perkara), iwal jungjang.
316) Miyuni hui kamayung : teu payaan, katodél saeutik buruk (ngambek).
317) Caringcing pageuh kancing : taki-taki mageuhan tulak jste.
318) Kandel kulit beungeut : kurang atawa taya kaéra.
319) Ngandung hatè : ngunek-ngunek.
320) Dah bawang dah kapas : iwal bawang.
321) Tibatan kapok, anggur gawok : henteu kapok malah anggur ngahanakeun.
322) Kawas ucing kumareumbi : sagala dicabak, sagala dicekel kawas ucing keur kumincir.
323) Katindih ku kari-kari : kasangka atawa katuding, pédah aya patalina jeung kajadian nu jadi perkara.
324) Buntut kasiran : korét.
325)
326) Muriang teu kawayaan : asa muriang lanataran kaédanan.
327) Kawas nu kékéd : teu bisa barang bawa.
328) Miyuni hayam kabiri, kuméok méméh dipacok : beresét, euweuh kawani.
329) Ulah sok ngéok méméh dipacok : ulah sok ngarasa horéam ku pagawéan, méméh dicoba.
330) Ngéplék jawér ngandar jangjang : iwal kandar.
331) Daharna sakésér daun : daharna mindeng pisan (budak).
332) Sakecap kadua gobang : babari ngambek jeung babari ngdaék (raja jaman baheula dina dongéng).
333) Kawas kedok bakal atawa kawas kedok rautaneun : kacida goréng patutna kawas kedok nu can anggeus.
334) Pariuk manggih kekeb : nyétél, nu goréng patut meunangkeun nu goréng sopak.
335) Jadi ke,mbang carita : jadi bahan carita nu narik perhatian dina riungan-riungan.
336) Geus aya kembang-kembangna : geus ayah al-hal anu nimbulkeun harepan kana hasil maksud.
337) Tugur tundan hujan poék ngarit kemit enggeus : sagala rupa paréntah geus dilakonan.
338) Nu édan dikendangan, nu burung diangklungan : ngahaminan carita nu rahul sina beuki maceuh.
339) Kuru cileuh kentél peujit : ngurangan saré jeung ngurangan dahar, tirakat.
340) Dikepung waktu buaya mangap : dikepung ku musuh nu samakta pakarangna.
341) Réa ketan réa keton : loba pare (dahareun) jeung loba duit, taya kakurang.
342) Kakeueum ku cai togé : éléh pisah ku pamajikan nepi ka dipangnyéléwérkeun cicing baé.
343) Seuseut batan neurey keueus : seuseut seuat, kacida héséna ngahasilkeun maksud.
344) Nété akar ngeumbing jangkar : sagala usaha ngahasil
345)

348) .
349) Lain palid ku cikiih : lain jelema sakaba-kaba.
350) Ngijing sila bengkok sembah : teu satia kadunungan.
351) Ti kikirik nepi ka jadi anjing : ti bubudak nepi ka sawawa.
352) Ngarangkay koja : mimiti hade, lila-lila jadi goréng.
353) Luhur kokopan : ku maki.


354) Kokoro nyénang : nu kakara beunta boga, make atawa ngalarapkeun barang lain dina perenahna.
355) Kokoro nyoso malarat rosa, lebaran teu meuncit hayam :kacida malaratna.
356) Kokoro manggih Mulad, puasa manggih lebaran : kokomoan dina waktu aya rejeki.
357) Teu asup kolem : teu asup bilangan, teu kaaku kana golongan éta.
358) Kolot kolotok : kolot euweuh kanyaho, kosong tina élmu pangaweruh.
359) Dikompét-daunkeun : dihurunsuluhkeun, disamarutkeun jeung nu boga dosa atawa jeung sabagian nu teu aleucreug.
360) Ti ngongkoak nepi ka ngungkueuk : ti bubudak nepi ka bongkok ku kakoloton.
361) Meunang kopi pait : digelendeng atawa dicarekan ku dunungan.
362) Moal nyapék mun teu ngoprék : saréatna moal barangdahar (moal meunang rejeki) mun teu usaha.
363) Peujit koréseun : isuk-isuk kénéh kudu geus dahar atawa barang dahar, elat meueusan sok nyelengit beuteung.
364) Jaman tai kotok dilebuan : jaman buhun.
365) Tikoro kotokeun, caréham hayameun : iwal hayam.
366) Nepi ka pakotrék iteuk : nepi ka padakolot pisan (nu awét laki-rabi ti keur padangora).
367) Kujang dua pangadékna : usaha anu ngadatangkeun dua rupa kauntungan atawa éwé-salaki nu pada-pada boga pangasilan.
368) Kukuh Ciburuy : teu beunang dionggét-onggét, teu daék nurut kana paham batur nu leuwih bener.
369) Kulimis kawas cucurut kaibun : goréng patut jeung matak pikarunyaeun.
370) Kandel kulit beungeut : teu boga kaéra.
371) Tinggal tulang jeung kulit : kacida begangna (nu gering ripuh).
372) Ambekna sakulit bawang : babari ambek rosa.
373) Kur’an butut : dilarapkeun ka turunan ménak geus kolot, euweuh kaboga, tapi masih kenéh gumedé.
374) Lésang kuras : teu bisa nyésakeun rejeki teundeunan.
375) Kakurung ku entik : teu kaasup kana jumlah jelema nu kudu disuguhan atawa dibéré dahar.
376) Anak tilu keur kumusut : upama geus boga anak tilu, awéwé nu teu bisa ngurus awak katénjona sok karusut, geus teu pati luis.
377) Kawas kuuk : ngedeng morongkol.
378) Sono bogoh geus kalakon, lara wiring geus kasorang : geus cukup pangalaman ngarasakeun suka-duka.
379) Dijieun lalab-rumbah : dimomorékeun, teu diajénan, dianggap teu sabaraha.
380) Sibanyo laleur : ledis, teu nyésa saeutil-eutik acan (susuguh).
381) Kawas hayam lamba : bérését (jelema).
382) Kawas langit jeung bumi : pohara bédana.
383) Hutang salaput hulu : loba pisan hutang nepi ka samara bisa kabayar.
384) Teu nyaho di lauk : teu nyaho naon nu bakal matak untung.
385) Moal jauh laukna : moal hésé piuntungeunana.
386) Kawas lauk asup kana bubu : teu bisa mundur (ngundurkeun diri), deui, lantaran geus kabeungkeut ku jangji atawa sumpah.
387) Kasép ngalénggéréng konéng : nya kasep nya ginding.
388) Ngalénghoy kawas macan teu nangan : leumpang alon tapi alus katénjona (awéwé nu lenjang).
389) Lengkah kapiceun : nyaba bari aya nu dimaksud tapi teu hasil.
390) Kasép ngalénggéréng konéng : nya kasép nya ginding
 

391) Ngalénghoy kawas macan tenangan : lempang alon tapi alus katénjona (awéwé nu lenjang)
392) Léngkah kapiceun : nyaba bari aya nu dimaksud tapi teu hasil
393) Lain lantung tambuh laku,lain léntang tanpa béja : lain indit-inditan teu puguh nu dimaksud,tapi aya picaritaeun anu penting
394) lésang kuras : teu bisa nyésakeun rejeki keur pikahareupeun,sok béak-béak baé
395) pabalik lètah : barangbèrè dipènta deui
396) heurin ku lètah : teu bisa nyaritakeun perkara kasalahan batur,lantaran bisi aya matakna ka ditu,ka dieu
397) abong (kèna-kèna) lètah teu tulangan : ngomong teu adeuh,kajeun matak teu ngeunah ka batur
398) lètah leuwih seukeut manan pedang : raheut hatè ku omongan leuwih peurih karasana ti batab raheut (tatu) biasa
399) manan lèwèh mending walèh : tinimbang matak susah sorangan. Mending nyarita satarabasna.
400) hayang leuwih jadi lèwèh : haying untung kalah rugi
401) leungit tanpa lebih, ilang tanpa karana : leungit euweuh urutna. Teu puguh sababna, teu matak kaharti.
402) sakuru-kuruna lembu, saregèng-regèngna bantèng : sateubogana (samalarat-malaratna) nu jeneng luhur atawa urut benghar
403) sapi anu ka bantèng : awèwè nurutkeun salaki
404) buncir leuit loba duit : taya kakurang
405) leumpang sakaparan-paran atawa leumpang nurutkeun indung suku : leumpang (nyaba) teu puguh nu dijugjug
406) hampang leungeun : resep teuteunggeul
407) panjang leungeun : cocorokot, sok pulang-paling.
408) tiis leungeun : jadian pepelakan
409) teu kaleungitan peuting : tacan kajadian salaki sapeuting jeput euweuh di imah (ciri-ciri teu mangduakeun)
410) leuweung ganggong simagong-gong, leuweung si sumenem jati : leuweung geueuman pikakeueungeun
411) najan dibawa kana liang cocopèt, moal burung nuturkeun : dibawa kamana-mana ogè daèk (awèwè ku salakina)
412) salieuk bèh : sagala nyampak taya kakurang
413) ngdeupaan lincar : deupa
414) kawas anjing kadempèt lincar : anjing
415) lindeuk japati : siga lindeuk tapi linghas, upama dideukeutan enya-enya, ngejat (parawan)
416) ngalintuhan maung kuru : nèangan pibahayaeun
417) urang kampung bau listing, cacah-rucah atah warah : jelema dusun
418) gemah ripah lohjinawi : gemah
419) kawas nu meunang lotrè : meunang rejeki gedè (duit) nu teu disangka-sangka.
420) geus apal luar jerona : geus nyaho kana kalakuan jeung tabèat jalma (lahir-batina)
421) Luhur kokopan atawa luhur pamakanan : gumedè, pangkat luhur, pangkat anu gedè kakawasaanana
422) Kapiheulaan ngaluluh taneuh : hudang kabeurangan
423) Lungguh tutut bodo kèong, sawah sakotak kaider kabèh : siga lungguh katènjona padahal bangor
424)
425) Nista, maja, utama : sakali kurang hade, dua kali meujeuhna atawa sedeng, tilu kali cukup.
426) Teu aya geuneuk meuleukmeuk : beresih hate teu ngunek-ngunek.
427) Hideung ogè buah manggu, matak tigurawi bajing : nyolong bade : sanajan luarna (cangkangna) hanteu pikabitaeun, jerona (eusina) mah matak deudeuieun.
428) Harigu manukeun : dada jelema anu nunjol kahareup.
429) Mata dijual ka peda : dilarapkeun kanu malaweung, nepika teu awas kanu disanghareupan (mata peda molotot taapi teu nènjo)
430) Geus bijil bulu mayang : geus balèg, mimiti begèr (budak lalaki); band. Geus turun amis cau.
431) Maung ompong, bedil kosong, karèta kosong : jelema anu boga komara mah geus teu nyekel kakawasaan (dongkol) ogè teu welè dipikasèrab.
432) Ngepung mèja : dariuk sakulilingeun mèja, rèk dalahar.
433) Dahar kawas meri : uprat-aprèt, ngaraèmèh (budak).
434) Meubeut meulita : mamawa kana balukarna nu goring, pipilueun kana pacèngkadan batur, balukarna bias meubeut meulit ka urang.
435) Minda rupa : salin rupa
436) Mipit teu amit ngala tèa mènta : maling
437) Kokoro manggih mulud : makmak-mekmek, kokomoan barang dahar.
438) Murah sandang murah pangan : loba (teu kurang) pakèeun, jeung dahareun (di nagara nu raharja)
439) Muriang teu kawayaan : kalah wowotan teu kuat nyangga lara ati, upama anu keur kabungbulengan
440) Beute*90ung mutriktrik berekat meunang ; nutas dahar seubeuh di nu hajat ari balik mawa berekat deuh.
441) Nènèh bontèng : bontèng
442) Hirup teu net paèh teu hos : terus-terusan gering ripuh, tapi teu maot; hirup teu walagri tarus-teursan.
443) Ngeunah angeun ngeunah angen : hirup senag, cukup dahar-pakè sarta runtut raut jeung pamajikan.
444) Ngeunah èon teu ngeunah èhè : hayang ngeunah sorangan baè, teu ngingetkeun kapentingan batur, taya arang-iringna.
445) Nya di hurang, nya di keuyeup : boh di hurang, boh di keuyeup; boh di mènak boh di kuring atawa cacah, kateungeunah (hatè) mah sarua baè.
446) Nya ngagogog nya mantog : gogog, lail-ainna deui
447) Teu nyaho di hitut bau atawa teu nyaho di cedo : teu loba pangalaman, dusun atawa balata-boloto kènèh, can boga temah wadi.
448) Misah badan misah nyawa : teu sarua boh lahir, boh batin (dua jalma)
449) Didagoan ku sèèng nyèngsrèng : sèèng
450) Nyiruan teu resepeun nyeseup anu pait-pait : umumna jalma tara resep sosobatan jeung nu miskin.
451) Jelema sok keuna ku owah gingsir : umumna jelema maah sok robah tangtunganana tara kuat nahan gogoda
452) Padu (moal) buruk digantung : perkara moal ruksak ku ditunda (-tunda), masrahkeun perkara anu diparebutkeun ka pangadilan
453) Pait daging pahang tulang : mulus awak, langka katerap kasakit, tara radang atawa borok ; band. Amis daging
454) Geus karasa paitpeuheurna : geus kaalaman sagala rupa nu teu ngeunahna atawa nu matak susahna
455) Pageuh kancing, loba anjing : caringcing
456) Teu mais teu meuleum : teu pipilueun kana urusan nu jadi carita, malah teu nyaho-nyaho acan
457) Papais-pais paray : patèèp kawas paray nu dipais (jalma loba nu ngaredeng di tempat nu heurin, nyanghuluna di paselangkeun)
458) Luhur pamakanan : luhur kokopan
459) Ti batan meunang pala anggur meunang palu : ti batan meunang pujian atawa buruhan karah kacarèkan
460) Kawas leungeun nu palid : ngopèpang, sagala dicabak atawa dicekel.
461) Teguh pancuh : pageuh pamadegan
462) Panjang leungeun : leungeun
463) Panjang lèngkah : jauh panyabaan, henteu kagok indit-inditan
464) Pondok jodo panjang baraja : sajan pondok jodo, sing nuluy (ulah pegat) jadi baraya
465) Pait paria : pait ngeunah atawa pait ogè ngeunah (didahar)
466) Rèk dijieun jimat paripih : awèwè ku lalaki nu kacid dipikabogoheuna, upama daèkeun dikawin.
467) Pasrah arit : pasrah luarna atawa basana wungkul, henteu terus jeung hate.
468) Gèpèng kawas pèpètèk : hirup muritik pisan.
469) Gorèng peujit : gorèng hatè, dengki.
470) Nya picung nya hulu maung : sarua jeung ngarujak sentul, harè-harè, batur ngalèr ieu ngidul (jawaban atawa dina paguneman)
471) Ambek nyedek tanaga midek : kacida ambekna, tapi teu bias ngalawan, lantaran moal pikuaten.
472) Sabobot sapihanèan; sareundeuk saigel, sabobot sapihanèan, sabata sarimbaga : rempug sauyunan, sabagja-sacilaka
473) Mending kendor ngagèmbol tinimbang gancang pincang : ari digawè atawa nguruskeun perkarakudu tartib, ulah garudas-garidus, supaya hasilna nyugemakeun.
474) Pindah cai pindah tampian : nyaluyukeun diri kana adapt jeung kabiasaan di tempat anyar.
475) Pindah cai dibawa tampianana : aya di pangumbaraan (tempat anyar) mageuhan adapt kabiasaan di tempat asal
476) Dagang pindang ka Cirebon : dagang barang ka tempat nyieun èta barang (moal laku)
477) Piruruhan dikatengah-imahkeun : nu dusun dipilukeun kana riungan atawa gempungan nu loba kanyahona.
478) Lindeuk piteuk : lindeuk japati
479) Rokrok pondoheun : getas harupateun.
480) Kawas jogjog mondok : jogjog, ks anu nuduhkeun ukuranana.
481) Pondok nyogok panjang nyugak : garihal, teu matak resep ngadèngèkeunana (caritaan)
482) Asa dipopokan tai : ngarasa pohara diwiwirang
483) Trong kohkol morongkol, dur bedug murungkut : pikeun nuduhkeun jelema anu kedul hudang subuh.
484) Nètè porort ngeumbing lèsotba : sagala usaha (akal tarèkah teu hasil)
485) Pucuk awian : pula-pilu teu boga tangtungan sorangan.
486) Tugur tundan, susuk bendung,ngepung maung, mènak kudu kapundayan : jaman mènak murba (baheula)
487) Mantak muringkaka balu punduk : matak murinding bulu pundul
488) Undur kadeuleu punduk, dating kadeuleu tarang : terus –terang, hanteu ngalèos kitu baè dina nyieun indit atawabalikt tèh,tapi bèbèja heula.
489) Saluhurna punduk, tara ngaliwatan hulu : sakumaha pinterna murid (waktu harita), moal leuwih pinter ti guruna.
490) Mundur papan kalawan tulis : kadesek atawa kadèsèh ku musuh, nepi ka nya pasukan (tentara) nya rèngrèngan (pamarèntah) kapaksa mundur
491) Mupugkeun tai kanjut : kariaan leuwih gedè ti biasana, lantaran ku ijiran moal kariaan deui (ngawinkeun atawa nyunatan anak bungsu)
492) Puraga tamba kadengda : dapon, darapon, asal baè, tamba hanteu.
493) Milih-milih rabi, mindah-mindah rasa : ganti pamajikan sugan leuwih ngarepok
494) Lali rabi tègang pati : poho ka pamajikan jeung tèga kana nyawa pikeun ngabèla nagara jeung bangsa
495) Poèk mongklèng buta radin : poèk pisan
496) Raga papisah jeung nyawa : maot
497) Lieuk euweuh ragap taya : malarat, taya kaboga
498) Kawas Rama jeung Sinta : nurub cupu, nu kasèp jeung nu geulis
499) Rambay alaeun,raweuy beuweungeun : subur ma’mur loba dahareun hasil tani
500) Kumaha ramèna pasar : pula-pilu, kumaha guyubna batur jenuk balarèa
501) Sepi paling towong rampog : aman, kerta raharja.
502) Asa penggas rancatan : leungteun batur nu sok nalang dina pagawèan.
503) Ranggaèk samèmèh tandukan : sawanda jeung beunghar mèmèh boga atawa jeneng mèmèh pangkat.
504) Hapa-hapa ogè ranggeuyan : miskin-miskin ogè boga salaki (aya keur pakumaha).
505) Teu boga piker rangkrpan : bolostrong, teu boga curiga, teu boga timburu.
506) Tunggul dirarud (diparud) catang dipumpak : taya nu dihiding, euweuh kasieun, sagala dirempak.
507) Asa rawing daun ceuli : mindeng ngadèngè omongan anu teu ngeunah.
508) Ngarawu ku siku : hayang loba pangasilan ku rupa-rupa usaha anu tungtungna teu kaurus.
509) Muga sing ngarèndèkèh manna sèrèh, ngarandakah manna manjah : sing loba turunan.
510) Kawas bodor rèog : jelema nu dina tingkah-lakuna pikaseurieun.
346) Keuna ku lara, teu keuna ku pati : bisa jadi éléh atawa tatu, tapi moal maot.
528) Kawas birit sèèng : hideung lestreng (kulit jelema)
347) Kudu bisa ngeureut pakeun : kudu bisa ngajeujeuhkeun rejeki, kudu sina mapat.
511) Dogdog pangrèwong : sakadar ngabantu sautak-saeutik, teu boga tugas nu penting.
512) Pangeprak reumis : purah diutah-ètah, ngajalankeun pagawèan nu lumayan.
513) Sabata sarimbagan : layeut, sauyunan, tara pasalia piker.
514) Leutik ringkang gedè bugang : sanajan waruga leutik (dibandingkeun ka kuda,munding upamana) tapi mun maot dinyabaan, jelema mah gedèurusanana.
515) Kawas kabudak rodèk hulu : ngahina, kawas ka jelema nu bodo atawa kawas ka budak nu bolon kènèh.


516) Nu borok dirorojok, nu titeuleum disimbeuhan : nu keur susah dipupuas, ditambahan kasusahna.
517) Biwir nyiru rombèngeun : sagala dicaritakeun, sanajan nu teu perlu kadèngè ku batur.
518) Pada rubak sisi samping : pada gedè ma’lum, pada gedè hampura.
519) Cacah rucah atah warah : cacah bolongkotan, taya pisan turun rada bèh luhur jeung taya kabisa (kanyaho).
520) Maung sarungkum : tunggal baraya, lain nu lian (sakaruhun) tapi dina bendengna alahbatan jeung deungeun-deungeun haseum.

522) Taya halodo panyadapan : taya eureunna (pasèa, dicarèkan, jst)
523) Sumput salindung : boga kalakuan anu ulah kanyaahon ku batur(salaki ku pamajikan atawa sabalikna).
524) Suku sambung leumpang, biwir sambung lèmèk : darma nepikeun maksud batur, lain niat sorangan.
525) Kawas hayam panyambungan : talamba-tolombo dina riungan lantar euweuh nu wawuh.
526) Ngeunah nyandang, ngeunah nyanding : hirup senang lantaran cukup pakè jeung nyandingkeun pamajikan nu satia.
527) Mindingan beungeut ku saweuy : nèmbongkeun budi parangi nu bias ka jelema nu dipikangèwa, api-api resep baè.

529) Jelema pasèsaan : jelema nu kungsi gèlo; saeutik mahi, loba nyèsa, bias ngatur rejeki.
530) Taktak asa semplak : asa potong; nyeri lantaran tas nanggung atawa manggul nu kacidabeuratna.
531) Rejeki kaseser ku hakan : rejeki bèak ku dipakè barangdahar
532) Matak tibalik aseupan : matak teu bias nyangu.
533) Seuseut batan neureuy keueus : keueus.
534) Hurung nangtung siang lempang : beunghar sarta dipakè ngaginding.
535) Aya disihung maung : loba hubungan jeung gegedèn jadi babari meunang pitulung
536) Disiksik dikunyit-kunyit, dicacag diwalang-walang : dihukum beurat; pisan, dihukum pati.
537) Lembur singkur, mandala singkah : tempat nu nyumput sarta jauh.
538) Kawas Rama jeung Sinta : nurub-cupu, nu kasèp jeung nu geulis.
521) Kawas jelèr kasaatan : teu daèk cicing (barudak).
539) Kawas siraru jadi : riab ka mana-mana (jalma loba)
540) Ngijeum sirit ka nu kawin : nginjeum barang (parabot) anu keur nu bogana kacida perluna jeung ngan sakitu-kituna.
541) Pondok nyogok, panjang nyugak : pondok tapi mantak nyentug kana hate (caritaan)
542) Sonagar huma : sonagar tapi kaciri dusun dina basa jeung paripolah.
543) Nyeri peurih geus kapanggih, lara wirang geus kasorang : sagala rupa dodoja hirup geus kaalaman.
544) Nyeri beuheung sosongkèteun (sosonggèteun) : kesel ngadagoan nu rèk dating, mindeng ngalieukan nepi ka aya nyeri beuheung.
545) Jangji pasang subaya : ngayakeun perjangjian.
546) Naheun bubu pahareup-hareup : pahutang-hutang, pada-pada boga pihutang.
547) Deukeut-deukeut anak taleus : teu nyaho yèn baraya, padahal geus lila padeukeut imah.
548) Tèmbong tambagana : kanyahoaan kagorèngan hatèna atawa lampahna nu asalna disumput-sumput.
549) Tamplok batokeun : bèrèhan atawa balabah teuing nepi ka teu ngingetkeun kana kaperluan sorangan.
550) Jauh tanah ka langit : kacida bèdana (kaayaan nagara urang jaman jajahan jeung jeung ayeuna)
551) Ngadagoan kuda tandukan : ngaharepkeun perkara nu mustahil bias kajadian (sarua jeung ngadagoan belut buluan oray jangjangan)
552) Tungkul ka jukut tanggah ka sadapan : tungkul
553) Tarajè nanggeuh, dulang tinandè : sadia ngajalankeun parèntah
554) Moal ditarajèan : teu sieun (wani)

556) Taya dunya kinasihan : euweuh barang nu dikorètkeun pikeun kabagjaan jalma nu dipikanyaah
557) Moal nèngan jurig teu kadeuleu : jurig
558) Taarna teja mentrangan : tarang anu alus kawas anu aya cahayaan.
559) Ditangtang-ditèngtèng dijieun bontèng sapasi : digulang-gaper

561) Disusul tepus : disusul atawa ditèangan terus, nepi ka beunang (nu boga dosa)
562) Haripeut ku teuteureuyeung : gampang kagoda ku dibibitaan bakal meunang untung.
563) Tiis ceuli hèrang mata : ngarasa sugema, taya kahariwang, taya kasusah; ngeunah dèdèngèan ngeunah tètènjoan.
564) Tiis dingin paripurna : sampurnaning tiis piker, tibra hate; teu lada atawa teu karasa uyahna (kadaharan)
565) Tiis-tiis jahè : teu kaciri pahibut dina nyanghareupan kariaan.
566) Ngukur ka kujur nimbang ka awak : mikiran sarup. Perkara luyu hanteuna jeung kaayaan diri sorangan.
567) Kawas toèd : beuki ngomong, cèlèmbèng (budak)
568) Torojog tanpa larapan : datang teu ngiberan heula,
569) Trong kohkol morongkol dur bedug murungkut : keur nu ngedul hudang subuh.
570) Teu tuah teu dosa : teu mais teu meuleum, teu boga kasalahan nanaon.
571) Satuduh metu, saucap nyata : sipat nu luhung èlmuna, sagala rupa kasauranana aya buktina.
572) Tukuh Ciburuy : tukuh kaleuleuwihi, sanajan tètèla tangtunganana teu pati bener atawa moal aya matakna upama dirobah ogè.
573) Teu boga tulang tonggong : teu boga tatalang raga, teu boga tangtungan nun pasti (pucuk awian)
574) Asa katumbu umur : ngarasa atoh ditulungan dina keur aya kasusah.
575) Numbuk disuè : ninggang atawa meneran keur suè sawatara kali.
576) Kawas tunggul kahuru : gorèng patut (jelema).
577) Satungkebing langit (satangkaring jagat) : sakuliah dunya.
578) Ulah maot manggih tungtung, ulah paèh manggih bèja : sing bener waktu keur hirup, supaya ulah diaromongkeun dimana geus maot.
579) Nungtut bari ngeusi : usaha ngulik èlmu atawa ngumpulkeun rejeki saeutik-saeutik nepi ka aya buktina.
580) Èlmu tungtut dunya siar, sukan-sukan sakadrna :hirup kudu bari nyiar èlmu pkeun kasalametan dunya ahèrat, sarta kudu sigar tengah.
581) Moal ngejat satunjang bèas : wani ngayonan musuh nepi ka kumaha baè moal mundur satapak.
582) Gunung tanpa tutugan sagara tanpa tepi : taya wates-wangena.
583) Tutus langkung, kèpang halang : omongan atawa caritaan anu salah pokpokanana atawa teu pati merenah.
584) Sanajan nepi ka bias ngukir langit : sanajan sakumah pinterna.
585) Melengkung umbul-umbulna, ngerab-ngerab bandèrana : ngaganbarkeun iring-iringan atawa kaayaan di tempat pèsta.
586) Hanteu unggut kalinduan, hanteu gedag kaanginan : pageuh nyekel tangtungan sorangan, hanteu kapangaruhan ku ruruba.
587) Ngusap birit bari indit : ninggalkeun pasamoan teu bèbèja, malah bari semu keuheul.
588) Mani hayang utah iga : ngarasa kacida sebelna, nènjo atawa ngadèngè kalakuan batur nu pikaijideun.
589) Èncèr uteuk : calakan, pinter
590)
591) Miyuni hayam kabiri : jejerih, leutik burih.

(SAJAK)

Loba rumasa ,
Ngempur na kaanggangan
Ngalun ti leuwi siksa durjana
Muru asih nu mere peurih
Cenah bakal Musna ku mangsa, iraha?



Neuteup langit nu angkeub
Ngalunan halimun nu patuntun-tuntun
Aya gereget nu imeut, aya kanyeri nu nyamuni
Basa nyawang lamunan nu kungsi ngalun sapajaratan rasa.
Lebah mana purwacarita éndah?
Sajajalan ukur rumpaka-rumpaka tunggara

Jempling ngabelentrang lebaheun ceuli
Patung panineungan gugupay ipis
Ukur katembong imut-imut sombong.

Gening, jajantung téh lumukut sangka
Sagurat-sagurat kamelang mubyar lebaheun angen
rasa nu kiwari geus cacap lebah pangbelokan haté


Keretas-keretas calangap bangun halahab nunggu keclak aksara
minuhan lolongkrang pikiran
Bodas-hideung nadodoho,
Silih usik, silih tarung lebah dada
Ngelebét-ngelebét bandéra jeung madhab nu baheula ngalalakon

Lebah mana Lampu nu baranang?
Kalebah mana rusiah diteuleum ?
Kiwari ukur nunggu girimis nu miripis ninggangan haté
Sabot anteng ngahuleng dipiring asmarandana.

(SAJAK)

MEMORI, SIMPONI NU HARMONI

Gurat kaheman mulas panineungan.
Ti mangsa ka mangsa carita ngalun lungsar lengser tan babatuan.
Petengna peuting ngabias,
cahya bulan nyimbut keueung nu saban peuting kamari ngaganggayong.
Deudeuh teuing seungit puspa ngaronjat mahligai kasuka, papanjang jalan ka jaman.
Rewu nuhun sakumna cipta rasa.

welas asih ngagulung wanci nu karandapan

salah dirobah jadi bener, bener nambah sampurna , kasampurnaan kagungan kawasana
runtuyan siksa durjana kagulung ombak motah kaalak paul.
Moal disambat mulang,
keun dihuapkeun ka raja beurang meh robah jadi girimis nu miripis na mangsana.

Angin janari meupeus kamelang nu kokolebatan
Sesa-sesa memori rek diriksa luyu kana cita-cita carita Arjuna Shinta
Najan aya rahwana matok jadi antagonisna
Simponi harmoni ieu rek diraksa leuwih hegar lebah manah

ARTIKEL

TARI PIRING
Tarian Piring (Minangkabau: Tari Piriang) merupakan sebuah seni tarian milik orang Minangkabau yang berasal dari Sumatra Barat. Ia merupakan salah satu seni tarian Minangkabau yang masih diamalkan penduduk Negeri Sembilan keturunan Minangkabau.Tarian ini memiliki gerakan yang menyerupai gerakan para petani semasa bercucuk tanam, membuat kerja menuai dan sebagainya. Tarian ini juga melambangkan rasa gembira dan syukur dengan hasil tanaman mereka. Tarian ini merupakan tarian gerak cepat dengan para penari memegang piring di tapak tangan mereka, diiringi dengan lagu yang dimainkan oleh talempong dan saluang. Kadangkala, piring-piring itu akan dilontar ke udara atau pun dihempas ke tanah dan dipijak oleh penari-penari tersebut. Bagi menambah unsur-unsur estetika , magis dan kejutan dalam tarian ini, penari lelaki dan perempuan akan memijak piring-piring pecah tanpa rasa takut dan tidak pula luka. Penonton tentu akan berasa ngeri apabila kaca-kaca pecah dan tajam itu dipijak sambil menarik.
Keindahan dan keunikan Tari Piring telah mendorong kepada perluasan persembahannya dikalangan rakyat jelata, iaitu dimajlis-majlis perkahwinan yang melibatkan persandingan. Dalam hal ini, persamaan konsep masih wujud, iaitu pasangan pengantin masih dianggap sebagai raja iaitu 'Raja Sehari' dan layak dipersembahkan Tari Piring di hadapannya ketika bersanding.
Tari Piring mempunyai peranan yang besar didalam adat istiadat perkahwinan masyarakat Minangkabau. Pada dasarnya, persembahan sesebuah Tari Piring di majlis-majlis perkahwinan adalah untuk tujuan hiburan semata-mata. Namun persembahan tersebut boleh berperanan lebih daripada itu. Persembahan Tari Piring didalam sesebuah majlis perkahwinnan boleh dirasai peranannya oleh empat pihak iaitu; kepada pasangan pengantin kepada tuan rumah kepada orang ramai kepada penari sendiri

Pasangan pengantin adalah orang yang diraikan didalam majlis perkahwinan. Mereka digelar 'Raja Sehari'. Oleh itu, persembahan Tari Piring di hadapan mereka adalah pelengkap kepada hari bersejarah tersebut.Dalam masa yang sama pasangan pengantin akan merasai bahawa kehadiran mereka sebagai 'raja sehari' sedang dinanti-nantikan oleh orang ramai dengan simbolik 'selamat datang' melalui Tari Piring tersebut. Hal yang sama juga akan dirasai oleh kedua-dua ibu bapa serta keluarga pengantin. Mereka merasakan bahawa majlis persandingan tersebut belum tamat dan tidak lengkap jika tidak disertai dengan persembahan Tari Piring.

Dikalangan orang ramai yang menghadiri majlis perkahwinan itu pula, selain sebagai suatu hiburan, mereka boleh memberi semangat kepada para penari Tari Piring agar membuat persembahan yang lebih baik dan menyeronokkan. Malah, kadangkala orang ramai yang menonton akan turut serta menyertai persembahan tersebut, semata-mata untuk memeriahkan suasana atau untuk menunjukkan kebolehan mereka. Keadaan ini agak berbeza pula kepada para penari Tari Piring itu sendiri. Setengah daripada penari Tari Piring yang masih bujang, menunjukkan kehebatan mereka menari adalah untuk 'memikat' gadis-gadis pengiring daripada pihak yang bertandang atau gadis-gadis sekampung yang sedang menonton persembahan mereka.

Suatu perkara yang menarik bagi Tari Piring pentas ialah kebolehan dan kecakapan penarinya memijak-mijak kaca di atas pentas sebagai mengakhiri persembahan Tari Piring. Didalam persembahan ini kaca yang telah dipecah-pecahkan berukuran antara tiga hingga delapan sentimeter di longgokkan di atas pentas yang kemudiannya dipijak-pijak serta dikuis-kuis dengan kaki oleh para penari. Simbolik kepada acara ini ialah "para pembawa hidangan sedang melalui atau memijak kaca piring yang pecah semasa mereka membawa sajian lauk pauk untuk dewa-dewa" . Kaki penari tidak cedera.


- Cara menari
Terdapat berbagai cara atau versi untuk menari Tari Piring, bergantung kepada tempat atau kampung atau daerah di mana Tari Piring tersebut diamalkan. Namun tidak banyak perbezaan antara satu tempat dengan tempat yang lain, khususnya mengenai konsep, pendekatan dan gaya persembahan. Secara keseluruhannya, untuk memahami bagaimana sesebuah Tari Piring dipersembahkan, berikut adalah urutan atau susunan sesebuah persembahannya.



1. Persiapan awal.
Sudah menjadi kebiasaan bahawa sesebuah persembahan kesenian harus dimulakan dengan persediaan yang rapi. Sebelum sesebuah persembahan diadakan, selain latihan untuk mengujudkan kecekapan, para penari Tari Piring juga seharusnya mempunyai latihan penafasan yang baik agar tidak kacau sewaktu membuat persembahan.
Menjelang hari atau masa persembahan, para penari Tari Piring mestilah memastikan agar pring-piring yang mereka akan gunakan berada dalam keadaan baik. Piring yang retak atau sumbing harus diketepikan atau digantikan dengan yang lain, agar tidak membahayakan samada kepada diri sendiri atau orang ramai yang menonton. Ketika ini juga penari telah memutuskan jumlah piring yang akan digunakan.
Segera setelah berakhir persembahan Silat Pulut di hadapan pasangan pengantin, piring-piring akan diatur dalam berbagai bentuk dan susunan di hadapan pasangan pengantin mengikut jumlah yang diperlukan oleh penari Tari Piring dan kesesuaian kawasan. Dalam masa yang sama, penari Tari Piring telah bersiap sedia dengan menyarungkan dua bentuk cincin khas, iaitu satu di jari tangan kanan dan satu dijari tangan kiri. Penari ini kemudian memegang piring atau ceper yang tidak retak atau sumbing.



2. Memulakan tarian.
Tari Piring akan bermula sebaik sahaja rebana dan gong dipukul oleh para pemusik. Penari akan memulakan Tari Piring dengan 'sembah pengantin' sebanyak tiga kali sebagai tanda hormat kepada pengantin tersebut iaitu; sembah pengantin tangan di hadapan sembah pengantin tangan di sebelah kiri sembah pengantin tangan di sebelah kanan


3. Semasa menari
Selesai dengan tiga peringkat sembah pengantin, penari Tari Piring akan memulakan tariannya dengan mencapai piring yang di letakkan di hadapannya serta mengayun-ayunkan tangan ke kanan dan kiri mengikut rentak muzik yang dimainkan. Penari kemudian akan berdiri dan mula bertapak atau memijak satu persatu piring-piring yang telah disusun lebih awal tadi sambil menuju ke arah pasangan pengantin di hadapannya. Pada kebiasaannya, penari Tari Piring akan memastikan bahawa semua piring yang telah diatur tersebut dipijak. Setelah semua piring selesai dipijak, penari Tari Piring akan mengundurkan langkahnya dengan memijak semula piring yang telah disusun tadi. Penari tidak boleh membelakangkan pengantin.
Dalam masa yang sama kedua-dua tangan akan berterusan dihayun ke kanan dan ke kiri sambil menghasilkan bunyi 'ting ting ting ting .......' hasil ketukan jari-jari penari yang telah disarung cincin dangan bahagian bawah piring. Sesekali, kedua-dua tapak tangan yang diletakkan piring akan dipusing-pusingkan ke atas dan ke bawah disamping seolah-olah memusing-musingkannya di atas kepala

4. Mengakhiri persembahan
Sesebuah persembahan Tari Piring oleh seseorang penari akan hanya berakhir apabila semua piring telah dipijak dan penari menutup persembahannya dengan melakukan sembah penutup atau sembah pengantin sekali lagi. Sembah penutup juga diakhiri dengan tiga sembah pengantin dengan susunan berikut; sembah pengantin tangan sebelah kanan sembah pengantin tangan sebelah kiri sembah pengantin tangan sebelah hadapan.


- Unsur-unsur gerak tari piring
Tari Piriang Sulueh yang terdapat di Pariangan memiliki tipe transisi yang bermacam-macam, namun dari semua tipe transisi itu ada tipe yang dominan. Sesuai dengan pendapat Lomax (1978: 240) bahwa setiap budaya cenderung memiliki bermacam-macam tipe transisi, tetapi ada satu tipe atau satu klaster tipe yang dominan. Berdasarkan observasi yang dilakukan berulang-ulang bahwa tipe transisi yang terdapat dalam tari Piriang Sulueh ini adalah:
1. transisi jungkir balik ke samping kiri secara terus menerus terlihat pada ragam gerak bagolek di atas piring,
2. transisi melompat dan membelok terlihat pada ragam gerak mairiak,
3. transisi berputar sederhana dan berputar penuh dengan cepat terlihat pada ragam gerak serakan-jalo,
4.  transisi membelokkan badan ke samping kiri dan ke samping kanan sambil memutar kedua tangan membuat figur angka delapan bergantian, dilakukan dari arah samping kiri membelok ke samping kanan dan belok lagi ke samping kiri terlihat pada ragam gerak basiang,
5. transisi memutar kedua tangan yang secara bergantian membuat figur delapan, sambil melangkah maju turun-naik terlihat pada ragam gerak galuik ramo-ramo. Semua transisi di atas termasuk transisi yang rumit. Transisi yang kurang rumit dibandingkan dengan transisi di atas adalah:
1. transisi tangan yang kaku diiringi dengan kaki yang kaku ke arah samping kanan terlihat pada ragam gerak manyabik,
2. transisi membelok sederhana atau zigzag sederhana ke depan diiringi dengan transisi tangan dari siku-siku kiri ke siku-siku kanan dan sebaliknya, terlihat pada ragam gerak antak siku,
3. transisi bentuk spiral ke depan terlihat pada ragam gerak alang tabang. Adapun transisi sederhana hanya terlihat seolah-olah melompat-lompat kecil dan melangkah hati-hati ke depan sambil menginjak piring, terlihat pada ragam gerak mainjak piriang. Terakhir transisi samar-samar atau tidak jelas terlihat pada ragam gerak maangin. Sejalan dengan tipe-tipe transisi tari Piriang Sulueh di atas, Lomax (l978:240-243) mengemukakan bahwa setiap tari memungkinkan memiliki tipe-tipe transisi:
1.samar-samar(vague),
2. simple reversal yaitu transisi pemutaran sederhana, garis edar aksinya hanya mengulang kembali garis yang sama terus menerus,
3. cyclicyaitu aksi melingkar dengan mengulang kembali bundaran atau jalan edar seperti kurva, contohnya mengengkol motor,

1. angular yaitu gerak kaku dengan pola siku-siku,
2. rotation yaitu aksi berputar,
3. curved yaitu aksi membelok dan
4. loopedyaitu aksi jungkir balik.
Kecuali aksi jungkir balik (looped) maka semua tipedimasukkan ke dalam klaster one or two-dimensional. Khusus tipe looped dan yang menggunakan dua tipe transisi yang two-dimensional sekaligus, dapat dimasukkan ke dalam klaster three-dimensional. Tipe transisi tiga dimensi dilihat pada segi keruangan. Selain looped, gerakan lengan dan tungkai yang dilakukan dengan gerak spiral, tangan-tangan yang berhadapan secara asimetris, serta gerakan pergelangan tangan dengan liku-liku geraknya juga dimasukkan pada klaster tiga dimensi.

- Tempoh menari
Tempoh atau jangkamasa menari oleh seorang penari Tari Piring adalah bergantung kepada kecekapan dan kemahiran penari itu sendiri. Kecekapan dan kemahiran menghayun piring yang diseimbangkan dengan ketukan cincin amat perIu. Penari Tari Piring yang tidak terlatih mungkin akan menyebabkan piring yang diletakkan di tapak tangan terIepas dan jatuh ke tanah. Biasanya insiden seperti ini amat memalukan penari tersebut.
Dalam masa yang sama kepantasan penari melangkahkan kaki untuk memijak piring yang telah disusun juga akan mempengaruhi tempoh sesebuah Tari Piring. Namun pada keseluruhannya, seseorang penari Tari Piring akan hanya menari dalam tempoh masa antara tiga hingga lima menit sahaja. Oleh itu, pada lazimnya, sesebuah persembahan Tari Piring di hadapan pengantin akan hanya mengambil masa tidak melebihi 15 menit, dengan persembahan Tari Piring oleh antara tiga hingga tujuh orang. PerIu ditekankan bahawa sesebuah persembahan Tari Piring mesti disertai oleh penari dengan jumlah yang ganjil misal satu, tiga, lima, tujuh atau sembilan orang.

- Pakaian
Pada kebiasaannya, pakaian yang berwarna-warni dan cantik adalah perkara wajib bagi sesebuah tarian. Tetapi bagi Tari Piring, memadai dengan berbaju Melayu dan bersamping saja. Warna baju juga adalah terserah kepada penari sendiri untuk menentukannya. Namun, warna-warna terang seperti merah dan kuning sering menjadi pilihan kepada penari Tari Piring kerana ia lebih mudah di lihat oleh penonton.

 Unsur wirahma
- Iringan
Alat musik yang digunakan untuk mengiringi Tari Piring, memadai dengan pukulan Rebana dan Gong sahaja. Pukulan Gong amat penting sekali kerana ia akan menjadi panduan kepada penari untuk menentukan langkah dan gerak Tari Piringnya. Pada kebiasaannya, kumpulan Rebana yang mengiringi dan mengarak pasangan pengantin diberi tanggungjawab untuk mengiringi persembahan Tari Piring. Namun, dalam keadaan tertentu Tari Piring boleh juga diiringi oleh alat musik lain seperti Talempong dan Gendang

 Unsur wirasa
Dalam sebuah tarian unsur wirasa itu sangat penting, karena suatu tarian tanpa adanya penghayatan yang disertai ekspresi wajah dan karakter yang ditampilkan akan terasa hambar dan setiap gerakannya terkesan tidak bermakna. Selain itu penghayatan karakter atau tarian juga berfungsi untuk menyempurnakan tarian yang dibawakan, sehingga sesuai dengan apa yang telah menjadi ketentuan dalam tarian tersebut. Misalkan saja jika tarian tersebut sebagai sarana ritual maka ekspresi yang ditampilkan harus benar-benar menggambarkan sebuah kesakralan dan tidak mungkin dibawakan dengan ekspresi wajah yang humoris.
Dalam tari piring ini ekspresi wajah yang ditampilkan oleh para penarinya seperti menggambarkan sebuah keceriaan sehingga terkesan sebagai tarian hiburan semata, namun pada dasarnya jika dilihat dari gerakan pada saat penari melompat-lompat di atas pecahan piring kesan tarian yang tadinya seperti tarian hiburan tiba-tiba berubah menjadi sakral, ekspresi dan mimic wajah penari pun sejenak berubah mengikuti setiap perubahan gerakan.

(CARPON)

KI UIS

Langit angkeub, ngaheungheum pihujaneun. Angin ngagelebug muragkeun sagala dadaunan. Katembong aki-aki umur genep puluh taunnan udud bari nyuruput cikopi lebah hareup imah nu agrĕng, bakeuting ku nimat teu karasa meureun dalapan kuntung rokok geus ngayak na asbak.
Ki Uis katelahna dilembur ieu mah, puguh disebut Ki Uis teh da manehna mah sakabeh warna buukna bodas pedah huisan tea, duka teuing dikota nu jadi asalna mah saha ngaranna, da gening nepika kiwari ogĕ can aya nu apal kana ngaran asli eta aki-aki. Imahna agreng, tanah dimana-mana, perkebunanna lega, ti tungtung wetan lembur nepika tungtung kulon, cenah mah anak-anakna tĕh jaradi pengusaha sukses di Kota, tapi teuing kana naon arusahana tĕh.
Nu jadi hanjakal Ki Uis teh teu boga pamajikan, denge-denge ti angin mah pamajikanna mulang kaasal opat taun katukang, da gening sabada pamajikanna ninggalkeun tiheula manehnamah hijrah ka kampung, ceuk manehna cicing dikampung mah asa tentrem jiwa teh,bisa leuwih nyindem panineungan manehna jeung nu jadi pamajikan, asa lega duduluran, jeung leuwih bisa mantuan dulur batan baheula keur cicing di kota, basa kamari kuring ngawangkon harita di imahna bada shalat ashar.
Kaitung opat taun katukang sabada hijrah ka kampung , kiwari Ki Uis jadi jalma nu dikolotkeun dilembur ieu, meureun nu jadi lantaranna teh ari Ki Uis mah jalmanna teu berehan, saha wae warga nu menta tulung kamanehna mo pasti rek ditulungan, Si Jujun sobat kuring salasahijina, ayeuna mah manehna kaitung jadi jalma boga batan kuring, puguh manehnamah jadi “ tangan kirina” ki Uis. geus teu kaitung sabaraha puluh warga nu pernah ditulungan kumanehna, kaasup kuring sorangan pernah di tulungan basa pepereket neang biaya keur bayaran sakola anak kuring Si Aji.
Hiji mangsa kuring pernah diajak ketemuan ku Ki Uis teh, cenah mah rek aya kumpulan ngobrolkeun kerja bakti nyieun jembatan antar lembur lebah walungan cisaat, Ki Uis nu jadi donatur tunggal na teh. ceuk si Jujun mah nu bakal jadi pimpinan eta proyek teh kuring, alasenna pedah kuring the jujur jeung saeutik-saeutikna ngarti kana agama cenah, rada reuwas harita oge, ngan hanjakal pas harita teh nu jadi pamajikan karasa beuteung puguh da keur hamil nincak ka tujuh bulan, jadi we kuring leuwih milih nganteur pamajikan ka bidan batan kumpulan. Asa boga dosa harita teh ka Ki Uis, puguh Kuring teh rek dibere amanat tapi kalah jiga nu mungkir.
Sabulan ti harita, kuring amprok deui jeung ki Uis, kacida era na harita teh, asa boga dosa ka manehna, ari sugan teh manehna rek pundung moal nanya-nanya acan, gening jauh ti nu jadi sangka manehna ngaggero, ngawangkong, tuluy ngajak ka imahna, deui kuring teu bisa ngilu ka imahna puguh da jadwal kuring adzan Lohor di masjid harita teh, asa mingkin badag wae dosa teh ka manehna, ah ketang batan dosa lalai adzan, lalai kana amanat warga jeung nu utamana ka gusti allah mening kaMasjid we sugan ke beres timasjid, kasampeur ka imah Ki Uis mah.
Panyakit jalma meureunnya, kacida poho, ari niat mah beres ti masjid teh hayang ka imah Ki Uis kalahka tuluy kaleuweung neang suluh harita teh.
Saminggu ti harita, Si Jujun nyampeur ka imah, mobilna alus, herang keneh, baju kameja cappan, wah geus jiga orang kota we Si etamah ayeuna teh. Ari sugan teh rek aya naon, hanas mah geus reuwas puguh saminggu katukang teh lapur kana janji nu rek ngadatangan ondangan ti Ki Uis tea. Tapi gening lain ngabahas eta, malah mah ceuk Si Jujun kuring diajak ngariung deui peuting ayeuna di imahna Ki Uis, puguh wae kuring daek da rumasa geus loba dosa mungkir na janji nu baheula-baheula ka manehna.
Breh dina wangwangan kuring bakal jiga si Jujun mun deukeut jeung ki Uis mah, tapi teu ketang-keteng hayang jiga si Jujun, cukup ku boga imah nu layak we jeung pangabutuh sapopoe bisa kacumponnan kuring mah. Pan kabuktian nu dareukeut jeung manehna mah pasti bakal robah kaayaan hirupna.
Angin peuting nojosan pori-pori na awak saban kuring ngarenghap, uh, kacida tirisna peuting ieu mah, ah, tapi teu dirasa sabab aya jugjugeun tea, teuing pedah jugjugeun dunia nu lumpatna kana harta nu boa rek datang liwat Ki Uis, teuing pedah rek ngala pahala lebah amanat jeung janji tea, salengkah-salengkah jalan tarapakan ku sandal capit kuring sesa lebaran kamari bari teu weleh mikiran jeung ngalamun anteng. Teu karasa geus nepi hareup imah Ki Uis, “assalamualaikum” ceuk kuring bari ngetrok pager besi imahna, ditungguan sababaraha detik euweuhnu ngawaro, “assalamuaikum” rada ditarikeun nu kadua kalian mah, pedah bisi teu kadengeeun ku nu dijero, enya wae sababraha detik tidinya “krekek ” panto hareup imah aya nu muka, katembong si Jujun sobat kuring mukakeun panto, tuluy nyampeurkeun bari muka pager beusi nu jadi benteng imah. “ geus lila Jun?” Tanya kuring ka manehna. “ lumayan, ti tadi sore kuring mah da aya didieu” tembal Jujun. Tuluy we ngabring duaan ka jero imah ki Uis nu agreng tea, lamun tea kuring rek ka WC, rarasaan mah bakal nyasab da mun teu dibaturan mah. Lebah kaler aya ruangan nu poek, dasar ku panasaran sampeeurkeun we kukuring teh eta rohangan, basa rek pisan muka pantona, si Jujun narik taktak di tukang, “rek naon maneh sosolonong muka eta panto?” ceuk si Jujun, rada reuwas harita teh puguh asa digeureuwahkeun. “ ah henteu, panasaran we, naha di imah agreng teh aya kamar nu poek jiga kieu?” tembal kuring ka manehna. “Geus hayu tuturkeun weh urang, tong sok nyanyahoan!” ceuk Si Jujun bari ngaleos mangkat. Nepi we kuring the ka hiji rohangan nu geus loba jelema, aya 9 urang di eta rohangan teh, kabeh marake dasi jeung Jas, meureun ukur kuring hungkul nu dandananna saayanna, mun di tenget-tenget mah bentuk beungeut jeung cara ngomongna tamu nu aya dirohangan the lain arurang sunda, siga urang peuntas dedeganna mah, ah. Keun bae teu masalah etamah, nu penting mah ieu obrolan beres tuluy rek neang pahala jeung saeutik harta liwat Ki Uis.. der weh ngobrol….
Rada panjang tah obrolan peuting eta teh, teu karasa papondok jam nunjuk kana angka 10, dasar orang kampung jiga kuring, karek keuna ku AC sabaraha jam oge geus asup angin, batan hitut hareupeun jalma rea nu marake dasi, kuring ijin ka WC rek miceun angin, tuluy menta anteur ka si Jujun, Ki Uis ge da nga hensok keun harita the. Leos we indit ka WC, nepika WC bari ngarsakeun miceun angin teu eureun ngalamun bakal meunang rejeki ieu mah ti Ki Uis, pedah titadi oge kuring the diomong-omong ku Ki Uis ka tamu-tamuna nu orang kota tea, disebut jujur tea lah, disebut ngarti kana agama te lah, malah mah salah sahiji tamuna ngajak kakuring nyaba kakota, rek diasupkeun gawe di perusahanna cenah, tapi dek kumaha-kumaha oge rek diobrolkeun heula ka nu jadi pamajikan.
Kaluar ti WC rada hulang-huleng oge, Si Jujun ninggalkeun ari suganteh rek nungguan, puguh mah teu apal jalan balik ka rohangan tempat kumpul da kacida legana atuh imah teh, batan ngahuleng leumpang we kuring the bari susuganna bisa nepi ka rohangan tadi, mun henteu oge rek gogorowokan weh, menta tulung tisasab di imah Ki Uis. Teu kahaja ngaliwat deui ka na rohangan tadi, rohangan poek nu pinuh ku misteri tadi, ku panasaran disampeurkeun weh eta rohangan teh, dgdegan teu puguh awak the, kesang badag kesang tiis kaluar na pori=pori sakabeh awak, uteuk jeung hate silih tarung, rek ngameunangkeun kapanasaran tuluy muka ieu panto, atawa rek diculkeun sabab lain hak. Dasar ku panasaran nu gede kacida, di bukakeun we eta panto the, poek mongkleng di jero rohangan teh, kuring rarampaan sugan manggih saklar meh bisa ngahurungkeun lampu. “Trek” teu kahaja saklar lampu kacabak tuluy ngajetrek.
Barang ditingali “astagfirullah, , naudzu billa himindzalik” teu eureun kuring maca istighfar, amit-amit teuing gusti allah, hamdallah ngucap sukur ka Gusti Allah.. belah kaler tembok katembong dua foto gambar awewe hiji, lalaki hiji jeung hiji lambang nu sering katingali na pilem-pilem barat…amit-amit ya Allah, amit-amit jadi jalma nu Kufur, Kafir jeung Syirik ka gusti Allah, paingan sababaraha bulan ieu masjid the sok asa kosong, si jujun sobat kuring mun diajak ka masjid keur salat nerjamaah teh sok rada mungkir, alesanna rek aya perlu ka imah Ki Uis, , kitu oge jeung sababaraha aktivis masjid sejenna, asa tara pisan-pisan deui datang ka Masjid, meureun kaimannan maranehna the geus kagade jeung kabeiuli ku harta nu di janjikeun ku Ki Uis, amit-amit ya Allah mun kuring ngilu jiga kitu, teu ridha dunya akherat rezeki jiga kitu mah, mening maraban anak pamajikan nu harta nu halal liwat jalan allah batan kudu ngagadekeun kaimannan jiga maranehna… Alhamdulillah gusti anjeun masih mikanyyah kuring, sing jauh tina hal jiga kitu….teu malire jeung teu paduli nu bakal kajidaan kahareupna kuring lumpat kaluar ti imah bari teu karasa aya nu haneut ngeclak na pipi kenca katuhu… alhamdulillahirobbil alamin…

(CARPON)

Marbot

Peuting beuki jempling, tangkal cau pipireun masjid daunna gugupay ipis.
“Asa tiris pisan peuting ieu mah Man?”, pok téh nanya tiheula ka si herman nu tatadi nyeuseup udud SAMSU, geus béak kana satengah bungkus manéhna ngaroko téh, roko beunang buburuh ti haji Astim ngangkutan bata tadi beurang. “Enya kang asa tiris pisan, teu sasarina”, tembalna. “rék nincak usum halodo deui meureunnya?” pok téh negeskeun. “Ah, da asa angger wé kang rék usum halodo rék usum hujan ogé sok teu paruguh der na”, témbal si Herman bari ngaléos ka belah kalér. “Kamana man?” kuring nanya deui, “ka jamban ah, tahajud heula!” tembalna.
Sorangan,
Jempling.
Leng ngalamun, inget keur mimiti jadi marbot di mushala ieu, mushala nu ngarobah Jaja nu teu ngarti kana agama. Jaja preman terminal kampung nu geus maehan dua supir angkot, nu ahirna di bui dua welas taun. Jaja nu geus teu boga sasaha, pamajikan nu dipikacinta dicokot kukolotna, pajar téh wirang boga salaki tukang jagal jelema, kitu oge nu jadi anak sok éra dipoyok ku babaturan sakolana boga bapa narapidana. “Néng Apa euweuh niatan jadi tukang maéhan jalma, Apa ukur hayang enéng jadi budak shaléhah, bisa néangan duit halal, tong jiga bapa nu pagawéana ukur namprak bari maksa jalma mikeun hartana! ” gerentes haté téh.
Meureun enya ari panjara téh bisa ngarobah sifat jalma anu asalna salah jadi bener, tapi duka teuing ah, da nu karasa kukuring mah siga kitu, asa hayang bener ayeunamah jadi jalma téh. kalan-kalan mah sok inget kapamajikan asa hayang amprok, komo ka si Usi mah, anak kuring hiji-hijina nu ayeuna teuing dimana, béja mah geus boga bapa anyar, pamajikan téh geus kawin deui. Keun wé lah ari salakina nyaaheun mah, bisa méré dahar tina duit halal, bisa ngabagéakeun maranéhna.
“Kang, Adzan!” si Herman ngageureuwahkeun, “ngalamun waé ieu mah” pokna deui. Kuring ngorénjat da puguh reuwas keur ngalamun. “atuh kumanéh heula, meni téga ka kolot téh, keur ngalamun yeuh!” rada tarik ngomong téh da puguh rada kesel digeureuwahkeun . “pan jadwal akang subuh ieu mah” pokna nembal. “emang masjid séjén geus aradzan?” “manggeus kang!” ceuk herman. Jleng, kuring muru jamban tuluy ngong weh adzan subuh.
Ibun hérang geus silih puntang na ringkang jeung pucuk dadaunan, wanci geus nincak janari. “asa saeutikan kang poé ieu mah nu salat subuh ka masjid téh ”, Herman nanya bari udud puntung sésa keur peuting, “taririseun meureun Man, horéameun rék kaluarna” kuring némbal, “pan cenah bakal meunang pahala leuwih lamun salat berjamaah téh, komo lamun di masjid mah?”, pokna nanya deui. “Jalma ayeunamah geus lain udagan utama pahala téh man, ceuk maranehna mah néang duit nu utama mah!” teges kuring, “naon hubunganana salat subuh berjamaah jeung néang duit?” Herman calangap barung teu ngarti, “pan maranehna mah leuwih resep ngudag karier Man daripada ngudag pahala, lamun salat subuh majar téh sok kabeurangan hudang balukarna telat mangkat gawé tuluy dicarékan ku dunungan, atuh balukarna moal bisa naék pangkat!” tembal kuring, “asa anéh lamun alesanna kitu mahnya kang? Pan ceuk kanjeng rosul ogé, lamun urang salat subuh komo ditambah tahajud mah rezeki téh éstuning buburudulan!” ceuk si Herman bari mareuman kuntungna ka asbak alumunium hareupeuna.
Ray, inget deui kajadian éta, kajadian anu nyababkeun kuring ngaringkuk di pangbelokan salila duawelas taun, lamun disuksruk deuimah éta kajadian téh da asa lain salah-salah teuing kuring, dua supir nu dua éta tiheula nantang duél, kuring mah ukur hayang mertahankeun harga diri kuring anu jadi jéger terminal, euweuh niatan keur jadi rajapati, sumpah na ogé!, Meureun pedah pangaruh nginuman paméré si juki kuring kaleupasan nusuk maranéhna.
Salila welasan taun ukur bisa ngaheruk nunggu béntang nu mawa caang, anak pamajikan nu jadi pamuntangan geus tiheula leumpang, da puguh geus meunang gaganti nu leuwih caang , Tinggal kuring sosobat gaang, ngapingan peuting jempling, nunggu girimis miripis nu tiis, sabot wanci ngalun nuntun hidayah pangeran nu agung.
Geuning umur téh geus tunggang gunung, dua welas taun ukur dieusi lamunan pikeun balik deui ka anak pamajikan. Bisa ngangseu deui hawa kabébasan siga jaman-jamanna bareto. tapi béda, kiwari jeung satuluyna kuring leumpang kalebah jalan nu bisa mawa katentreman, jalan nu bisa méré tiis kana hanaangna sukma. Tidieu kuring mimiti jadi jalma nu sabenerna, basa pak Haji Astim ngidinan kuring ngurus mushalana. kahayang mah bérés nganggeuskeun hukumna téh bisa raranjeungan jeung anak pamajikan, tapi geuning pangéran geus méré jalan lian.
Raja poé nu meleték luhureun tangkal hoé panasna nyebrot kana tarang. Kiwari ukur dibaturan si Herman, aslinamah ngaran manéhna téh Muhamad Herman, kalan mah sok disebut Éman atawa Maman, teu béda jauh jeung kuring nasibna mah, sarua geus teu boga sasaha, ngan bédana ari kuring mah ditinggalkeun ku anak pamajikan, ari manéhna mah mah ditinggalkeun paéh ku indung bapana, da puguh keur umurna 6 taun indung bapana kaurug ku longsor basa keur nambang pasir. Ingét pisan basa mimiti si Herman datang ka mushala, bari ngadarégdég manéhna nyumput kapipir musala, kuring keur nyapukeun daun nangka nu marurag sesa peuting dipipir musala kacida reuwasna. “Kang tulungan kuring!” cek manéhna basa diajak reureuh di jero musala, “tulungan naon ieu téh?” tanya kuring panasaran. “Kang tulungan sumputkeun kuring, kuring keur diudag-udag pulisi!”cek manéhna bari nyuksruk kana tuur kuring. “ naon atuh nu dipigawé silaing nepika bisa diudag-udag pulisi?” kuring panasaran kénéh. “ké wéh kang ku kuring dicaritakeun, tapi ayeuna mah kuring pangnyumputkeun hela!” pokna bari gurung gusuh da puguh geumpeur sieun katéwak ku pulisi. Bus awakna kukuring diasupkeun kana kolong mimbar tuluy ditutupan ku karpét hejo meunang nyeuseuh kamarina.
Durugdug dua urang pulisi maké baju préman nyampeurkeun kuring nu api-api teu apal nanaon. “selamat siang!” maranéhna nanya. “Selamat siang pa!” tembal téh bari rada arapap-eureupeup da sieun kanyahoan nyumputkeun penjahat, ceuk batur sakamar basa dipanjara ogé lamun nyumputkaun palaku kajahaten téh sarua jeung ngalakukeun kajahatan. “Anda pernah melihat seseorang dengan ciri-ciri…bla-bla-bla..?” ceuk maranéhna. da teu puguh déngé naon anu ditanyakeun ku dua pulisi éta téh, geus kaburu geumpeur awak téh basa mimiti ningali dedeganna ogé, apanan kuring ogé kungsi ngalaman babarengan jeung pulisi di POLSEK téh tapi lain babarengan sosobatan, babarengan téh pedah jadi eupan peureupna basa diintrogasi sanggeus maéhan dua supir angkot téa. “Saya tidak melihat pak!” tembal kuring. Léos wéh maranéhna mangkat sanggeus nyebut “terimakasih atas bantuannya pak!”.
Buru-buru wéh nyampeurkeun mimbar da sieun budak nu tadi paéh béakeun hawa, puguhmah éta mimbar téh didedet karpét. Geus rada rereuh budak téh diajak ngobrol deui, dititah héla wudu kukuring saacan ngobrol téh, méh rada tenang, apanan ceuk ajéngan ogé lamun jalma sering wudu téh insyaallah kapusing bakal leungit, awak bakal seleger, tapi éta oge kudu tuluy dibarengan ku salat. “Kunaon atuh silaing téh nepika diudag-udag pulisi?” pok téh ngulang nanya patalékan tiheula.”kieu kang caritana!” manéhna tuluy nyaritakeun kasang tukangna nepika jadi buronan pulisi. Manéhna téh Herman, urang pasir koja, manéhna kurir jual beli narkoba, tapi lain tukang dagang atawa pamaké éta barang haram, manéhna téh jadi kurir pikeun nyanghareupan hirupna, keur dahar, sakola adi-adina, jeung sajabana. “Ari ayeuna adi maneh dimana?” Tanya kuring. “Ayeuna mah tos dikukut batur kang, kabeneran saminggu kamari adi kuring téh meunang béasiswa ti Sakolana, tuluy aya salah sahiji guruna daékeun ngukut manehna!” témbal manéhna, aya cirambay nu maseuhan pipina basa nyaritakeun lalaokon hirupna, timmiti mulungan palastik, nepika jadi kuli ngaduk kumanéhna pernah kaalaman, ukur néang hirup anu cenah geus aya jalanna masing-masing.
“Rezeki moal pahili-hili bagja moal paala-ala” ceuk Hj. Astim mah. éta paribasa nu unggal poé, nu unggal peuting ngahiung lebah ceuli, jadi ikét nu meulit haté sangkan teu leupas tina wangunan kaimanan. “Nu ngarana jalma ulah sok hayang paleuwih- leuwih, alatan mah mah kudu silih méré. kudu ingét ka fitrah mimiti urang, jadi khalifah dunya nu bisa méré manfaat ka nu séjén, lamun boga matéri béré ku materi, lamun boga pangarti bérékeun éta pangarti” cék Hj. Astim mah, basa mimiti kuring jadi marbot di musola ieu…

Hujan badag angin puyuh silih udag ngarusak kabéh bangunan nu kaliwatanna.

Angin peuting ngalunkeun jempling, bau taneuh muru liang-liang bangunan musola, daun cau nu kamari gugupay ipis kiwari geus teu katingali rupana, katutup taneuh nu tadi soré ngurug bangunan mushala, ngurug impénan Jaja jeung Herman pikeun ngumpul jeung kulawargana. “Pemirsa, kemarin sekitar pukul empat soré, désa ciputat di kab. Subang kecmatan subang diterjang angin puting beliung , diketahui delapan orang tewas dalam musibah ini. dua orang masih dalam pencarian, diperkirakan mereka terjebak didalam sebuah bangunan mushala. Demikian berita hari ini”
Sora sirine ambulan minuhan langit, tingkocéak jerit jalma nu teu rido kulawargana paéh kaurug taneuh. “Naha loba nu nyeungceurikan batur mah kang?” ceuk herman. kuring ukur imut, tuluy ngalayang, beuki luhur, mumbul ka awang-awang, bari mawa impénan sugan bisa nangkeup bulan nu nyorang...




10’05’08
Ridwan Tarusbawa
Mahasiswa Jurusan Pendidikan Bahasa Daerah
UPI

(CARPON)

Nyuhun

“Gening jadi kitu si Dudung téh nya?”
“Muhun nya ceu, naha jadi kitu budak téh?”
“Si Dudung budakna ceu Eha lin?
“Muhun ceu, putra hiji-hijina ceu Eha téa, jiga anu kurang saendan ayeunamah!”
“Ceuk béja mah budak téh dikukut ku jurig walungan!”
“Tah mantakna barudak téh ulah sok diantep ari ulin ka leuwi téh, apanan ceuk Ki Sapta ogé di leuwi étamah loba jurigan!”
“Boa geus gering budak téh, karunya teuing nya budak-budak geus kitu?!”
Ngadéngé omongan tatangga jiga kitu, ceu Éha ukur bisa ngusapan dadana, istigfar ménta panghampura ka gusti. Kalakuan Dudung kiwari kacida lian ti biasana. tiap salat tarawéh di masjid budak téh teu eureun seuri cicirihilan siga anu keur lalajo dogér.
“Ujang kasep,pami badé heureuy mah, atos waé ujang solat tarawéhna di bumi wae!”
“Naha ma? Dudung mah hoyong tarawéh di masjid, da sadayana réréncangan Dudung ogé pan salat di masjid, terus pan saur Wa Haji ogé ari salat dimasjid mah pahalana dobel ma!”
“Tapi Dudung teu kenging seuseurian pami solat téh, apanan dosa lamun ngaheureuykeun solat téh!”
“Tuda ogé nu solat téh sok lalucu kalakuanna!”, tembal Dudung.
“ Hus, tong nyarios kitu jang, apanan nu namina gerakan salat mah teu tiasa digentos, teu aya anu lucu, komo pikaseurieunmah, ulah nyarios kitu kasep, dosa!”
“Maksud ujang mah sanés kitu ma, ujang ogé terang ari nu namina gerakan solat mah teu tiasa digentos, kitu ogé babacaanna, teu tiasa digentos ku basa séjén, komo digentos ku basa sunda mah!”
“Jadi ujang téh nyeungseurikeun naon atuh?, naon anu diseungseurikeun téh?”
“éta ma, anu aya diluhureun mastaka anu solat, sok aranéh waé, mantak pikaseurieun!”
Dudung mungkas caritana ka ema. Jleng, wé manéhna muru sarung jeung péci, ngaléos ka lebah panto, tuluy ngilu ngagimbung jeung barudak sababadanna nu tadi ngagegero di hareup imahna.
Ceu Éha ukur bisa nyawang Dudung nu mikin jauh, kasilep ku poék nu minuhan jalan ka jaman. “Naon anu lucu?” Pikiran ceu Éha teu eureun muter neang musabab kalakuan anakna nu mikin anéh.
Gurat-gurat layung geus minuhan méga, wanci magrib lalaunan ngarayap, tangkal menyan, tangkal caringin, teu eureun ngadzikir, sakabéh kahirupan estuning simpe kapapag kusora adzan nu silih tembal.
Sapangeusi lembur kacida simpé, da puguh tiap jalma pada riweuh ngaleupaskeun dahaga sabada nahan lapar, hanaang, jeung hawa nafsu sapopoé.
**
Haji Kosim, kokolot lembur méré isarat keur ikomat. Jamaah baris, rapih, rapet, Dudung Cs, salat di shaf pang tukangna.
Haji Kosim maca surat alfatihah. simpé, sakabéh ngakhusukeun manéh da puguh keur nyanghareupan sanghyang nu maha agung, nu miboga sakabéh kahirupan.
Tapi, khusuna nu salat teu lila. Di shaf pangtukangna aya nu seuri cicirihilan.
Jamaah nu tadi khusuk kiwari sibuk ngira-ngira saha anu cicirihilan téh,”pasti si Dudung ieu mah!”, gerenter hate maranehna.
“Hua….hua….ha…!”
“dung, dudung nyengseurikeun naon?”
“Itu tingali, dilihureun Mang Sarkim aya naon?”
“Euweuh nanaon ah dung!”, tembal batur gigireuna.
“itu tingali luhureun sirahna, aya mobil!”
“mana ah, euweuh nanaon ogé, maénya aya mobil diluhureun sirah?”
Mang sarkim nu keur sujud ngagebeg, “budak téh apal timana eusi pikiran batur ?”, gerentes haté mang Sarkim.
Dudung ngaguar hiji-hiji pikiran jalma-jalma nu keur solat. Kabéh jamaah solat nu kataranjangan pikiranna ukur bisa ngagerem na haté, da puguh enya bener nu katingali ku si Dudung téh. ,
“Tuh hiji deui, luhureun sirah kang Maman aya awéwé geulis pisan!, ah éta pasti kabogoh anyarna!”, gorowok Dudung.
kang Maman nu rék sujud kadua ngagebeg ogé, teu nyangka si Dudung bakal apaleun musabab manehna teu husu dina salat, da puguh manéhna téh keur kangen ka awéwé nu jadi kabogoh anyarna.
Salam mungkas salat, Mang Sarkim jeung Kang Maman nu karék aranggeus solat tuluy muru shaf nu tadi dieusi ku Dudung cs.
“Hayo siah, saha nu ribut tadi?”
“Saha nu cicirihilan tadi?”
“Isuk mah barudak teu meunang solat di masjid!, ngaganggu waé nu keur solat!”
“Bener kang, isuk mah barudak téh ulah sina solat di masjid, jadi teu husu yeuh solat téh!”
Wa Haji muru nu keur ribut.
“Barudak, saha anu tadi seuseurian?”
“Du..du..dudung wa haji,” tembal Usup, bari arapap eureupeup ogé.
Ngadéngé ngaran Dudung, kabéh jamaah ribut deui.

“Dudung gening jadi kitunya?”
“Jadi kitu kumaha sih?”
“Nya jiga anu kurang saendan wéh!”
Ceu Eha nu aya kabeneran aya didinya ukur bisa ngaheruk, ngusapan dadana. Na uteuk jeung pikiranna ukur aya rasa éra, pasrah, karunya campur jeung teu ngarti.
“ Jang, naon nu ku ujang diseungseurikeun téh?, naon nu katingali ku ujang?”. Tanya wa haji.
“Itu wa, luhureun mastakana wa.” Tembal Dudung.
“Aya naon luhureun mastakana téh jang?”. Ceuk Wa Haji nanya barung teu ngarti.
Simpé, ukur kadéngé sora jangkrik silih tembal.
“Ujang ningali anu sarolat téh nyuhun rupa-rupa barang,” tembal Dudung
Wa haji ngagebeg. Aya naon ieu téh?
“Ujang, leres ujang ningal?” Tanya Wa Haji ngayakinkeun.
“Leres Wa, Ujang ningal anu solat téh nyuhun rupa-rupa barang, aya sawah, mobil, awewe, sapi, sareng nu sanésna we pokonamah!”
“Buhong si Dudung mah Wa Haji!”, Mang Sarkim megat omongan dudung, da puguh manéhna mah kasinggung.
“Leres wa haji, bohong si Dudung mah!”, gorowok nu séjén
“Kasurupan meureun budak téh!”
“Dasar budak kurang saendan”, gorowok Mang Sarkim.
Jamaah raribut , riweuh ku masing-masing koméntar. Eweuh nu bisa narima omongan ti Dudung, sanajan dina hatena mah ngaenyakeun omongan Dudung.
“Dudung dibéré kawaksiatan ku gusti Allah pikeun ningali anu teu bisa kuurang ditingali. Gusti Allah mukakeun titingalian ieu budak pikeun ningali pikiran urang anu keur ulin-ulinan basa keur solat. Urang bisa ngahenteukeun omongan si dudung. Tapi saha jalmana anu bisa lumpat jeung nyumput tina titingalian gusti Allah nu maha taliti? Saha?”
Jalma anu aya di masjid pada ngabarata.
“Dudung geus ningali urang salat bari nyuhun imah, sapi, awéwé, mobil, sawah jeung nu lian. Hartina urang ngajalankeun solat téh can bener, dina otak urang aya kénéh pikiran kaduniawian,ingetan urang masih tetep ditutur-tutur ku ingetan salian ka Allah.
Jamaah-jamaah tungkul, ceu Éha ceurik bagja. Dudung mah tetep teu ngarti naon anu diceramahkeun ku wa haji. Manéhna mah ukur nyaho hayang seuri lamun ningali anu sarolat bari nyuhun sawah, mobil, awéwé, lipstick, wedak, duit sagepok, korsi pamaéntahan…
***
sumber : uletarusbawa.blogspot
.
Share this article :